Ο σκηνοθέτης Μπερνάρντο Μπερτολούτσι έχει λάβει ευρεία αποδοχή για τις κινηματογραφικές του δουλειές, κερδίζοντας Όσκαρ, Χρυσές Σφαίρες και το πρώτο τιμητικό βραβείο Χρυσού Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών το 2011.
Αλλά ένα μέρος της καριέρας του έχει γίνει αντικείμενο συζήτησης τα τελευταία χρόνια: μια σκηνή βιασμού στην ταινία του το “Τελευταίο Ταγκό στο Παρίσι” (1972).
Στη συγκεκριμένη σκηνή, ο χαρακτήρας του Paul (Marlon Brando), βιάζει την Jeanne (Maria Schneider), χρησιμοποιώντας ένα ραβδί βουτύρου ως λιπαντικό. Σε μια συνέντευξη του 2007 στη Daily Mail, η Schneider είπε ότι η σκηνή δεν ήταν στο αρχικό σενάριο και ότι ο Μπράντο και ο Μπερτολούτσι της το είχαν ανακοινώσει λίγο πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα.
Η σκηνή προοριζόταν να είναι βίαιη και ενοχλητική, με τον Πολ να χτυπάει την Τζάννα και να διεισδύει καθώς εκείνη κλαίει. Αλλά, όπως κατέστησε σαφές η Schneider, τα συναισθήματα παραβίασης που βλέπουμε στην οθόνη δεν είναι απλώς ηθοποιία – είναι πραγματικά. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης δήλωσε πως ήθελε η Maria να αισθάνεται και όχι να υποδύεται.
«Ήμουν πολύ θυμωμένη», είπε. «Ένιωσα ταπεινωμένη και για να είμαι ειλικρινής, ένιωσα ότι βιάστηκα, τόσο από τον Μάρλον όσο και από τον Μπερτολούτσι».
Ο Μπερτολούτσι υποστήριξε ότι ήταν απαραίτητο να ταπεινωθεί η Schneider για να κάνει την ταινία του. Αλλά αυτό το επιχείρημα αποκαλύπτει μια θεμελιώδη ανισότητα που το κίνημα #MeToo μόλις αρχίζει να αποκαλύπτει: Στο Χόλιγουντ, μερικοί άνθρωποι, οι περισσότεροι άνδρες, έχουν τη δύναμη να αποφασίσουν τι ορίζει τη μεγάλη τέχνη – και ποιος αξίζει να χρησιμοποιηθεί για να δημιουργηθεί.
Η Μαρία Σνάιντερ μίλησε δημόσια για τη σκηνή το 2007
Το “Τελευταίο Ταγκό στο Παρίσι” αφηγείται την ιστορία μιας σχέσης μεταξύ ενός μεγαλύτερου χήρου και μιας νεαρής γυναίκας, οι οποίοι συναντιούνται όταν βλέπουν και οι δύο ένα διαμέρισμα προς ενοικίαση στο Παρίσι. Ο Μπράντο ήταν 48 όταν γυρίστηκε η ταινία, ο Μπερτολούτσι ήταν γύρω στα τριάντα του και η Σνάιντερ 19.
Η περιβόητη σκηνή εμφανίζεται περίπου στα μισά της ταινίας. Ο Paul και η Jeanne είναι ήδη εραστές, αλλά ο Paul είναι όλο και πιο βάναυσος, τόσο ψυχολογικά όσο και σωματικά. Μια μέρα, όταν η Jeanne φτάνει στο διαμέρισμα, της λέει να του φέρει ένα μπαστούνι βούτυρο από την κουζίνα. Στη συνέχεια το χρησιμοποιεί ως λίπανση καθώς τη βιάζει, αφήνοντάς την να κλαίει.
«Αυτή η σκηνή δεν ήταν στο αρχικό σενάριο», δήλωσε η Schneider στη Daily Mail. «Η αλήθεια είναι ότι ο Μάρλον είχε αυτή την ιδέα».
«Θα έπρεπε να είχα πάρει τηλέφωνο τον ατζέντη μου ή να είχε έρθει ο δικηγόρος μου στο γύρισμα, γιατί δεν μπορείς να αναγκάσεις κάποιον να κάνει κάτι που δεν είναι στο σενάριο, αλλά εκείνη τη στιγμή δεν το ήξερα», πρόσθεσε.
Ο Schneider είπε ότι ο Μπράντο δεν της ζήτησε συγγνώμη μετά τη σκηνή, αλλά ότι είχαν στενή σχέση γενικά και παρέμειναν φίλοι μετά το τέλος των γυρισμάτων.
«Ήταν στο σενάριο. Έπρεπε να τη βιάσει με κάποιο τρόπο», είπε ο σκηνοθέτης. «Παίρναμε πρωινό με τον Μάρλον στο πάτωμα του διαμερίσματος όπου γυρίζαμε. Και υπήρχε μια μπαγκέτα και βούτυρο. Κοιταχτήκαμε και χωρίς να πούμε τίποτα, ξέραμε τι θέλαμε».
Ο Μπερτολούτσι αναγνώρισε ότι δεν είχε πει στη Σνάιντερ για το βούτυρο εκ των προτέρων. «Ήθελα την αντίδρασή της ως κορίτσι, όχι ως ηθοποιό», είπε. «Ήθελα να αισθανθεί ταπεινωμένη».
Διακειμενικότητα στον κινηματογράφο – συνδέσεις ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν
Ο σκηνοθέτης είπε ότι ένιωθε ένοχος για τον τρόπο που αντιμετώπισε τον Σνάιντερ, αλλά δεν το μετάνιωσε. Ως σκηνοθέτης, είπε, «πρέπει να είσαι εντελώς ελεύθερος».
Όταν τα σχόλιά του το 2013 έγιναν viral, κάποιοι υποστήριξαν ότι το “Τελευταίο Ταγκό στο Παρίσι” έπρεπε να μποϊκοταριστεί ή ακόμα και να καταστραφεί. Τα όρια στην τέχνη είναι ασαφή και για ορισμένους πρέπει να είναι ανύπαρκτα. Το ερώτημα σχετικά με το τι πρέπει να γίνεται με ταινίες που έχουν γυριστεί από ανθρώπους που είναι ένοχοι σεξουαλικής παρενόχλησης ή επίθεσης παραμένει ηθικά περίπλοκο.
Κείμενο: Εύη Καλαϊτζή (Lavart)
