«Το μέγιστο μίσος για τον ελάχιστο λόγο. Αυτό είναι ο ρατσισμός» -Χέσσελ Α.
Ρατσισμός. Είναι σχεδόν αδύνατο να παρακολουθήσουμε ένα ειδησεογραφικό πρόγραμμα, να διαβάσουμε ένα άρθρο ή να συμμετάσχουμε σε μια πολιτική συζήτηση χωρίς να εμφανιστεί αυτή η λέξη. Αυτό το συγκεκριμένο κοινωνικό πρόβλημα δεν περιορίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, με προηγούμενα σε κάθε «πολιτισμένη» χώρα. Μέχρι σήμερα, όμως, έχουν υπάρξει πάρα πολλές κινηματογραφικές προσπάθειες αναγνώρισης του φαινομένου του ρατσισμού για το μίσος του διαφορετικού, προσφέροντας μία ματιά πίσω από τις κοινωνικές ομάδες που δέχονται την βία ή ακόμα και της χειριστικής προπαγάνδας που μεταμορφώνει ανθρώπους σε τέρατα. Είναι σχεδόν αδύνατο να παρακολουθήσουμε τέτοιες ταινίες και να μην φύγουμε από την κινηματογραφική αίθουσα σκεπτόμενοι βαθιά την κοινωνική κατάσταση την δεδομένη χρονική στιγμή.
Καλό θα ήταν να αναπολήσουμε κάποιες από αυτές τις κινηματογραφικές εμπειρίες που έχουν μείνει βαθιά εντυπωμένες καθώς παραθέτουμε δέκα ταινίες παρακάτω. Αυτές είναι οι εξής (σε χρονολογική σειρά):
1. Something Good-Negro Kiss (1898)
Μια βουβή ταινία μικρού μήκους που δείχνει δύο μαύρους ηθοποιούς να φιλούν ο ένας τον άλλον και να γελούν τέσσερις φορές. Αυτή είναι η πρώτη γνωστή ταινία ενός μαύρου ζευγαριού που φιλιέται. Μόνο 30 δευτερόλεπτα για να κινητοποιήσει σκέψεις και πεποιθήσεις στο κόσμο του τέλους του 19ου αιώνα .
Και στο Vimeo.
2. The Battle of Algiers (1966), σκην. Gillo Pontecorno
Μία από τις πιο σημαντικές πολιτικές ταινίες στην ιστορία, από τον Gillo Pontecorvo, η ταινία αυτή ξαναδημιουργεί ζωηρά μια σημαντική χρονιά στον πολυτάραχο αγώνα της Αλγερίας για ανεξαρτησία τη δεκαετία του 1950. Καθώς η βία κλιμακώνεται και από τις δύο πλευρές, τα παιδιά πυροβολούν στρατιώτες, οι γυναίκες φυτεύουν βόμβες σε καφετέριες και οι Γάλλοι στρατιώτες καταφεύγουν σε βασανιστήρια για να σπάσουν τη βούληση των εξεγερμένων. Γυρίστηκε στους δρόμους του Αλγέρι χρησιμοποιώντας και πλάνα που θυμίζουν ντοκιμαντέρ, η ταινία είναι μια μελέτη του σύγχρονου πολέμου.
https://www.youtube.com/watch?v=uHWZkiBuKGY
3. Blacks Britannica (1978), σκην. David Koff
Το Blacks Britannica είναι ένα αδυσώπητο και συναρπαστικό «κατηγορώ» για τον ρατσισμό που βίωσαν μαύροι μετανάστες στην Αγγλία στην δεκαετία του ’70, ιδωμένο μέσα από μία μαρξιστική προοπτική. Η ταινία του David Koff χρησιμοποιεί συνεντεύξεις, πλάνα αρχείου και σκηνές της ζωής στο δρόμο για να δείξει πώς οι μαύροι στην Αγγλία παγιδεύονται στο κατώτερο στρώμα ενός οικονομικού και πολιτικού συστήματος που δείχνει λίγη συμπόνια ή ανησυχία για τη μοίρα τους. Ο ρατσισμός που υπογραμμίζεται μέσα απο την ταχεία επεξεργασία και το αλληλεπικαλυπτόμενο διάλογο οδηγούν σε μια συναισθηματική και βίαιη κορύφωση.
4. 1984 (1984), σκην. Michael Radford
Το κλασσικό λογοτέχνημα του George Orwell στην μεγάλη οθόνη. Η καλά κατασκευασμένη αυτή ταινία κάνει μια δραματική και συναρπαστική διαπίστωση για τους ανθρώπους σε ελεύθερες χώρες έτσι ώστε να αντέξουν σε όλους τους περιορισμούς των προσωπικών ελευθεριών προτού να είναι πολύ αργά. Υποδηλώνει πως, τελικά, τα ανθρώπινα ελαττώματα κάνουν ελκυστική την ολοκληρωτική δύναμη.
5. Malcom X (1992), σκην. Spike Lee
Ο Malcolm X ήταν ένας από τους ηγέτες των αφροαμερικάνων στο κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων. Οποιεσδήποτε ανησυχίες πως ο Spike Lee θα έκανε πιο ήπιο το στυλ του για το Malcom X εξαφανίστηκαν καθώς βλέπουμε μία από τις πρώτες εικόνες της ταινίας. Ο φυλετικός ρατσισμός ζωντανεύει με πόνο σε κάθε εικόνα αυτής της ταινίας. Μία εξαιρετική ταινία που με σεβασμό προσφέρει μία ματιά για τις κακουχίες των αφροαμερικάνων και τις προσπάθειες κατάκτησης της ισότητας.
6. La Haine (1995), σκην. Mathieu Κassovitz
Αν και ο γαλλικός κινηματογράφος δεν είναι διάσημος για τον κοινωνικό του ρεαλισμό, η ταινία Το μίσος έχει αφήσει ιστορία. Γυρισμένη σε ασπρόμαυρο στυλ προσεγγίζοντας το ντοκιμαντέρ, η ταινία απέχει πολύ από τον τυπικό γαλλικό σινεμά που στοιχειοθετεί εικόνες με απαλά χρώματα και πικρές, βασανιστικές προσωπικές σχέσεις. Χαρακτηριστικές εικόνες με βαριά μποτάκια και αθλητικά παπούτσια των αποξενωμένων – εγκαταλελειμμένοι και άνεργοι με ελάχιστες ή καθόλου προοπτικές, ή, όπως αναφέρονται συχνά στη Γαλλία, τη γενιά Mitterrand, που ήταν παιδιά όταν ο Mitterrand ήρθε στην εξουσία το 1981 μένουν ακόμα στο μυαλό.
7. American History X (1998), σκην. Tony Kaye
Στον κόσμο των skinhead νεοναζί, τα συνθήματα αντικαθιστούν τη σκέψη, τροφοδοτώντας ένα άμυαλο μίσος που προκαλεί ένταση. Η αφήγηση των Μαθημάτων Αμερικανικης Ιστορίας είναι τελικά μια παρηγοριά. Ακόμα και τα πιο αδιαμφισβήτητα στοιχεία της κοινωνίας, μας υπενθυμίζει, δεν είναι απαλλαγμένα από την εξέλιξη. Αυτό που δεν προέβλεψε η ταινία ήταν η πιθανότητα οπισθοδρόμησης: ότι η αμερικανική κοινωνία θα γίνει μόνο πιο ρατσιστική.A classic!
8. Crash (2004), σκην. Paul Haggis
Σε σκηνοθεσία Paul Haggis και με συν-συγγραφέα τον Bobby Moresco , το Crash είναι ένα δράμα που διερευνά τη διασταυρούμενη σύγκρουση φυλής, εγκλήματος, μετάνοιας, λύτρωσης και απώλειας. Απλή πλοκή αλλά δυνατό αντιρατσιστικό μήνυμα.
9. This Is England (2006), σκην. Shane Meadows
Σε σενάριο και σκηνοθεσία του Shane Meadows, το This Is England γυρίστηκε στην Αγγλία και ακολουθεί ένα νεαρό αγόρι που δημιουργεί νέες φιλίες με μια συμμορία skinheads. Η ταινία παρέχει μια μικροσκοπική προβολή των skinheads με μία συγκλονιστική συμπόνια. Για να συλλάβει τις εγγενείς αντιφάσεις της κουλτούρας των skinheads, ο Meadows παρουσιάζει ένα ετερόκλητο πλήρωμα αξιόπιστων χαρακτήρων των οποίων η συμπεριφορά είναι τόσο εξωφρενική όσο είναι απειλητική και ενοχλητική.
10. The white Ribbon (2009), σκην. Michael Haneke
Οι θαυμαστές του έργου του σκηνοθέτη Michael Haneke είναι συνηθισμένοι στις παραβολές του της σύγχρονης εποχής. Έτσι, η τοποθέτηση της Λευκής Κορδέλας, κατά τους μήνες που προηγούνται του Α ‘Παγκοσμίου Πολέμου, μπορεί να φανεί περίεργη. Αλλά η ταινία αυτή, η οποία κέρδισε το Palme d’Or στις Κάννες, ανοίγει μια άλλη πιθανότητα στο έργο Haneke: ότι ολόκληρα έθνη, ακόμη και ολόκληρες γενιές, ανθρώπων μπορούν να προσδιοριστούν από σαδισμό και κακία, καταφεύγοντας στον ρατσισμό.
Υ.γ.: Ο ρατσισμός είναι ένα φαινόμενο βαθιά ριζωμένο στην ανθρώπινη κοινωνία. Όμως σε στιγμές μίσους και βίας ας θυμηθούμε πως τελικά ‘Love is the strongest thing in the world’ όπως είπε η Rosie στο Jojo Rabbit
Κείμενο: Ελένη Κουκουρίκου (Lavart)
