Τζέιν Όστεν: «Είναι προφανές ότι δεν μπορούμε να εξηγήσουμε ένα πάθος σε κάποιον που δεν το έχει ζήσει, όπως δεν μπορούμε να εξηγήσουμε το φως σε έναν εκ γενετής τυφλό».
Το παραπάνω απόφθεγμα ανήκει στον T. S. Eliot, Βρετανό ποιητή που γεννιέται και μεγαλουργεί στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. Υπάρχει όμως μια συμπατριώτισσά του, βγαλμένη από το, όχι και τόσο, μακρινό παρελθόν, που τον διαψεύδει πανηγυρικά. Η Τζέιν Όστεν.
Γεννημένη στην Αγγλία του 18ου αιώνα, μέλος μιας πολύτεκνης οικογένειας και κόρη αυστηρού κληρικού, η Τζέιν φαίνεται καταδικασμένη εξαρχής σε μια ζωή συντηρητική, υποταγμένη στις επιταγές και τις κοινωνικές νόρμες της εποχής.
«Ζωή γεμάτη χρησιμότητα για τους άλλους, θρησκευτικότητα και αφοσίωση στη λογοτεχνία, η ζωή της δεν ήταν κατά κανένα τρόπο περιπετειώδης», θα δηλώσει αργότερα για εκείνη ο Χένρι, ένας από τους αδερφούς της.
Κι όμως, η λογοτεχνία αποτελεί το κλειδί για την ελευθερία της Τζέιν, δίχως να το γνωρίζει κανένας. Μια τόση δα λεξούλα, που χωρά μέσα της εκατομμύρια σκέψεις, προβληματισμούς, ξετύλιγμα ενός πηγαίου ταλέντου, έκφραση λεπτών συναισθημάτων και εκδήλωση ενός ιδιότυπου χιούμορ.
Τα έργα της δεν είναι πολλά σε αριθμό, είναι όμως πλούσια σε ποιότητα. Ξεχωρίζουν τα αριστουργήματά της «Λογική και Ευαισθησία» (1811), «Περηφάνια και Προκατάληψη» (1813), που αποτελούν έναν κρυστάλλινο καθρέφτη της αγγλικής κοινωνίας, μέσα από μια γυναικεία ματιά.
Η Τζέιν Όστεν δεν παντρεύτηκε ποτέ – αν και δεν υπήρξε καλλονή, πολλοί ήταν οι υποψήφιοι μνηστήρες, με τους οποίους διατηρούσε αλληλογραφία, δίχως ωστόσο να συνάψει γάμο με κάποιον απ’ αυτούς.
Και όμως στα διηγήματά της κυρίαρχο ρόλο παίζει ο έρωτας. Ένας έρωτας τρυφερός, ρομαντικός, έντονος, που καταδιώκεται από τα αυστηρά αγγλικά ήθη και τα προσωπικά πάθη, αλλά καταφέρνει να χαράξει το δικό του δρόμο μέχρι το τέλος. Η Έλινορ Ντάσγουντ και ο Έντουαρντ Φέρραρς, η Ελίζαμπεθ Μπένετ και ο σκοτεινός κύριος Ντάρσι ενσαρκώνουν τον έρωτα που η συγγραφέας ποτέ δεν έζησε, κι όμως περιέγραψε με ρεαλιστικές, τολμηρές λεπτομέρειες. Μέσα από τους ήρωες που έπλασε, εξέφρασε τη δική της καταπιεσμένη αισθαντικότητα και τη ζωή πολλών γυναικών της εποχής. Εξάλλου, ποτέ δεν έκρυψε ότι πηγή έμπνευσής της ήταν απλοί, καθημερινοί άνθρωποι, όπως η θεία της, Φίλα, που στα 21 της χρόνια είχε ταξιδέψει μέχρι τη Βεγγάλη για να βρει τον έρωτα.
Ίσως, τελικά, η Τζέιν Όστεν να είναι μια επαναστάτρια της εποχής της. Μέσα από τις σελίδες των έργων της ξεπηδά η δυσαρέσκειά της για την κυριαρχία του χρήματος και την υποκρισία της αγγλικής κοινωνίας. Μια κοινωνία στην οποία μοιάζει να βγάζει κοροϊδευτικά τη γλώσσα, καθώς δημοσιεύει τα έργα της ανώνυμα και στη συνέχεια απολαμβάνει τον αντίκτυπό τους σε διάφορες κοινωνικές συνευρέσεις. Όσο οι γονείς της πασχίζουν να την αποκαταστήσουν μέσω ενός καλού γάμου, τόσο εκείνη αποστρέφεται τις χοροεσπερίδες και προτιμά τους μοναχικούς περιπάτους στην ύπαιθρο. Υπάρχει μήπως μεγαλύτερη πράξη αντίδρασης από αυτή για μια κοπέλα στην Αγγλία του 19ου αιώνα;
Τα «παιδιά της», όπως αποκαλεί τα έργα της η ίδια, είναι τα όπλα της απέναντι σε μια κοινωνία ασφυκτική, η διέξοδός της από μια πραγματικότητα που την πνίγει. Η Τζέιν Όστεν αφήνει την τελευταία της πνοή το 1817, μετά από μια πολύμηνη μάχη με μια επώδυνη ασθένεια, κατά τη διάρκεια της οποίας συνεχίζει τη συγγραφή. Και ίσως τελικά αυτή να είναι και η παρακαταθήκη της – η απόδειξη ότι το πείσμα και το ταλέντο μπορούν να διαρρήξουν κάθε κοινωνική περιχαράκωση και να οδηγήσουν στο μεγαλείο.
Για περισσότερα αφιερώματα, πατήστε εδώ.
