Ο Σίγκμουντ Φρόυντ, ο θεμελιωτής της ψυχανάλυσης, είχε μια πολύπλοκη και πολύπλευρη άποψη για το ρόλο της τέχνης στην ανθρώπινη ψυχολογία.
Η φράση “Η Τέχνη είναι μια διέξοδος στο γενετήσιο πρόβλημα” αντανακλά την πίστη του Φρόυντ στη μεταμορφωτική και καθαρτική φύση της καλλιτεχνικής έκφρασης, ιδιαίτερα σε σχέση με τις σεξουαλικές συγκρούσεις και επιθυμίες.
Ο Φρόυντ υποστήριξε ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά και τα συναισθήματα, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικότητας, καθοδηγούνται από ασυνείδητες δυνάμεις και συγκρούσεις. Πίστευε ότι τα άτομα συχνά παλεύουν με τους κοινωνικούς περιορισμούς και τις προσωπικές αναστολές που επιβάλλονται στα σεξουαλικά τους ένστικτα, οδηγώντας σε ψυχολογικές εντάσεις και νευρώσεις. Η τέχνη, σύμφωνα με τον Φρόιντ, χρησιμεύει ως μέσο μέσω του οποίου τα άτομα μπορούν να υποβαθμίσουν ή να αναπροσανατολίσουν αυτές τις καταπιεσμένες σεξουαλικές ενέργειες σε κοινωνικά αποδεκτές και πολιτισμικά αποτιμώμενες μορφές.
Στην ουσία, ο Φρόυντ πρότεινε ότι η δημιουργία και η εκτίμηση της τέχνης παρέχουν μια διέξοδο για την έκφραση ασυνείδητων επιθυμιών και συγκρούσεων. Οι καλλιτέχνες, μέσω του έργου τους, μπορούσαν να διοχετεύσουν τις ενδόμυχες σκέψεις, τα συναισθήματα, ακόμη και τις σεξουαλικές τους εντάσεις σε ένα συμβολικό και δημιουργικό πεδίο. Με την ενασχόληση με την τέχνη, τα άτομα μπορούσαν έμμεσα να αντιμετωπίσουν και να διαχειριστούν τους δικούς τους σεξουαλικούς αγώνες, συμβάλλοντας στην ψυχολογική ευημερία και λειτουργώντας ως μια μορφή απελευθέρωσης.
Τι κρύβεται στο υποσυνείδητο σας; – Το συναρπαστικό τεστ του Φρόυντ
10 αποφθέγματα του Σίγκμουντ Φρόυντ
- Αλήθεια, πώς και κανένας από τους μεγάλους δεν ανακάλυψε ποτέ την ψυχανάλυση; Γιατί έπρεπε να περιμένει έναν εντελώς άθεο Εβραίο;
- Μακροπρόθεσμα, τίποτε δεν μπορεί να αντισταθεί στη λογική και στην εμπειρία, γι’ αυτό η αντίθεση της θρησκείας και στις δύο είναι κατανοητή.
- Το Εγώ δεν είναι κυρίαρχο στο ίδιο του το σπίτι.
- Ο ψυχαναλυτής θα πρέπει να είναι εντελώς ανέκφραστος προς τον ασθενή και -όπως ένας καθρέφτης- δεν θα πρέπει να δείχνει τίποτε άλλο πέρα απ’ αυτό που του δείχνουν.
- Οι άνθρωποι είναι δυνατοί μόνο όσο εκφράζουν μια δυνατή ιδέα. Γίνονται αδύναμοι, όταν της αντιτίθενται.
- Όσο καλοί δάσκαλοι γίνονται οι ομοφυλόφιλοι, άλλο τόσο κακοί και αυστηροί γίνονται αυτοί που έχουν απωθήσει την ομοφυλοφιλία τους.
- Τα αστεία δεν είναι μόνο μια εκδήλωση σεξουαλικής νεύρωσης, αλλά ένα ψυχοπαθολογικό σύμπτωμα.
- Ο άνθρωπος δεν θα πρέπει να παλεύει να εξαφανίσει τα σύνδρομά του, αλλά να συντονιστεί με αυτά, γιατί αυτά είναι που κατευθύνουν την επαφή του με τον κόσμο.
- Νεύρωση είναι η ανικανότητα για ανοχή της αντιξοότητας.
- Η Τέχνη είναι μια διέξοδος στο γενετήσιο πρόβλημα.
Η εξάχνωση του Φρόυντ
Η οπτική του Σίγκμουντ Φρόυντ για την τέχνη είναι πλούσια και διαφοροποιημένη και αντανακλάται σε διάφορα γραπτά καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του. Μια από τις βασικές του έννοιες είναι η “εξάχνωση”, μια διαδικασία κατά την οποία τα άτομα διοχετεύουν τις ασυνείδητες και κοινωνικά απαράδεκτες επιθυμίες τους σε κοινωνικά αποδεκτές διεξόδους, με την τέχνη να αποτελεί ένα πρωταρχικό παράδειγμα. Ο Φρόυντ πρότεινε ότι η καλλιτεχνική δημιουργία χρησιμεύει ως εποικοδομητικό και υγιές μέσο για τα άτομα να εκφράσουν και να μετασχηματίσουν τις ενστικτώδεις ορμές τους.
Εκτός από την εξάχνωση, ο Φρόυντ θεωρούσε την τέχνη ως μια μορφή εκπλήρωσης επιθυμιών. Πίστευε ότι μέσω των καλλιτεχνικών προσπαθειών, τα άτομα μπορούσαν να ικανοποιήσουν ανεκπλήρωτες επιθυμίες και φαντασιώσεις με συμβολικό και κοινωνικά αποδεκτό τρόπο. Η προοπτική αυτή συνδέεται με την ευρύτερη ψυχαναλυτική θεωρία του, όπου το ασυνείδητο παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και δημιουργικότητας.
Ο Φρόυντ διερεύνησε επίσης τις θεραπευτικές πτυχές της τέχνης, που μοιάζουν με την έννοια της κάθαρσης του Αριστοτέλη. Πρότεινε ότι η ενασχόληση με την τέχνη θα μπορούσε να προσφέρει συναισθηματική εκτόνωση και να χρησιμεύσει ως μια μορφή ψυχολογικής ανακούφισης, επιτρέποντας στα άτομα να εξερευνήσουν και να επεξεργαστούν τις ασυνείδητες συγκρούσεις τους. Αυτό ευθυγραμμίζεται με την πεποίθησή του για τη σημασία της έκφρασης και της αντιμετώπισης καταπιεσμένων σκέψεων και συναισθημάτων.
