Αρχαία Σπάρτη: «Την έσβησα, δεν της άφησα λίθο επί λίθου» ήταν τα λόγια του φανατικού Γάλλου

Ο Φουρμόν με τη γνωστή φράση για την Σπάρτη «Την έσβησα, δεν της άφησα λίθο επί λίθου» έμεινε στην ιστορία ως ένας από τους μεγαλύτερους καταστροφείς των αρχαιοτήτων της Σπάρτης.

Το χειμώνα του 1724, δύο απεσταλμένοι του βασιλιά Λουδοβίκου XV, ο Michel Fourmont, ένας Γάλλος ιερέας που δίδασκε στο Γαλλικό Κολέγιο του Παρισιού, και ο François Chevin, ιερέας και φιλόλογος, έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη. Αποστολή τους: να αποκτήσουν αρχαία γραπτά και επιγραφές από την Ελλάδα, έργο για το οποίο απέκτησαν εύκολα τις απαραίτητες άδειες. Οι Τούρκοι, αδιάφοροι για τα αντικείμενα αυτά, παραχώρησαν πρόσβαση.

Ενώ ο Τσεβίν επικεντρώθηκε στη μελέτη των πλούσιων βιβλιοθηκών που διευθύνει ο Πατριάρχης, ο Φουρμόν έτρεφε μεγαλύτερες φιλοδοξίες. Ορμώμενος από την έντονη επιθυμία να εξυψώσει τη Γαλλία και τον βασιλιά, επιδίωξε να ξεθάψει τις πιο αρχαίες και ασύλληπτες επιγραφές από τα ένδοξα μνημεία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Ο ζήλος του έφτασε σε επίπεδα φανατισμού, καθώς ορκίστηκε να καταστρέψει ό,τι δεν μπορούσε να πάρει, δήθεν για να το σώσει από τους αρχαιοκάπηλους και τους “αμόρφωτους” ντόπιους.

Η ομοφυλοφιλία στην Αρχαία Ελλάδα: Υπήρχε; Αν ναι, πώς την αντιμετώπιζαν οι Αθηναίοι;

Έτσι ξεκίνησε μια βίαιη και παράλογη εκστρατεία καταστροφής των αρχαίων μνημείων της Ελλάδας, που σημαδεύτηκε από μια ιδιαίτερη βεντέτα εναντίον των Μανιατών. Τον Φεβρουάριο του 1730, ο Φουρμόν τόλμησε να πάει στη Μάνη, αλλά περιόρισε την εξερεύνησή του λόγω του φόβου των ένοπλων γυναικών και της θεωρούμενης αγριότητας των κατοίκων. Επιδιώκοντας εκδίκηση από τους Μανιάτες, τους οποίους χαρακτήρισε υποτιμητικά ως «σκυλολόι», ο Φουρμόν έβαλε στο καταστροφικό του στόχαστρο την Αρχαία Σπάρτη, διαγράφοντας, ανασκάπτοντας και αποκαλύπτοντάς την, μην αφήνοντας πέτρα αναποδογυρισμένη.

Σχέδιο του Φουρμόν από την «Σπαρτιατική» συλλογή του

«Την έσβησα, την κατέσκαψα, την εκθεμελίωσα, δεν της άφησα λίθο επί λίθου» έγραψε ο Φουρμόντ

Ο καταστροφικός του ζήλος συνεχίστηκε στην Αμύκλεια, όπου ο ναός του Απόλλωνα έπεσε θύμα του ζήλου του. Μόνο οι Μυκήνες γλίτωσαν λόγω του μνημειώδους μεγέθους των ογκόλιθων. Ο θαυμασμός του Φουρμόν για τον αρχαίο πολιτισμό μπλέχτηκε με μια αδυσώπητη μανία καταστροφής, καθοδηγούμενη από τη μεγαλομανία του και την επιθυμία για διαρκή αναγνώριση.
Ο φιλολόγος μαζί με μια ομάδα εργατών συγκέντρωσαν περισσότερες από 300 επιγραφές, τις αντέγραψε και όσες βρίσκονταν σε καλή κατάσταση τις μετέφερε στη Γαλλία.

Αναπαράσταση του θρόνου του Απόλλωνα στις Αμύκλες

Οι επιγραφές ήταν ανεκτίμητης αξίας: Ονόματα Εφόρων, Γυμνασιαρχών, Αγορανόμων, φιλοσόφων, ιατρών, ποιητών, ρητόρων, διάσημων γυναικών, ψηφίσματα της Γερουσίας, ακόμα και τη Ρήτρα του Λυκούργου.

«Ο αντίλαλος θα ακουστεί σε ολόκληρη την Ευρώπη. Δεν γκρεμίζει κανείς δύο και τρεις πολιτείες χωρίς θόρυβο.

Εγώ τις κατέσκαψα, ενώ οι παλαιότεροι περιηγητές έρχονταν μόνο για να τις ανακαλύψουν».

Η καταστροφική μανία του Fourmont επεκτάθηκε πέρα από τα φυσικά μνημεία- σκόρπισε τις στάχτες του Αγησίλαου στον άνεμο και αποκάλυψε τον τάφο του Ορέστου. Δικαιολογώντας τις ενέργειές του ότι εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα της Γαλλίας, επέκρινε τους ντόπιους ως άγριους και τους ξένους αρχαιοκάπηλους ως “βαρβάρους” ανίκανους να εκτιμήσουν τις αρχαιότητες.

«Ο λαός, αυτά τα παιδιά της Λακεδαίμονος, δεν κράτησαν από τους προγόνους τους τίποτε άλλο από την αγάπη της ελευθερίας και τη μανία του πολέμου. Τα βιβλία τα χρησιμοποιούν για τα φυσέκια τους».

Κατά την επιστροφή του στη Γαλλία, ο Φουρμόν αντιμετώπισε σοβαρές πνευματικές αντιδράσεις, καθώς χαρακτηρίστηκε “βάνδαλος”. Οι διανοούμενοι κύκλοι αμφισβήτησαν την εγκυρότητα των πληροφοριών που είχε συλλέξει, απορρίπτοντάς τες ως αποκύημα της φαντασίας του. Η τιμωρία του πήρε τη μορφή απαξίωσης και προσωπικής περιφρόνησης, μια νέμεση που απηχούσε την τραγική ειρωνεία των αρχαίων ελληνικών δραμάτων που κάποτε θαύμαζε. Ο άνθρωπος που επιδίωξε να χαράξει το όνομά του στην ιστορία δεν αντιμετώπισε τη δόξα αλλά την περιφρόνηση επειδή κατέστρεψε ό,τι οι αιώνες είχαν διατηρήσει.

Αντλήθηκαν πληροφορίες από τη Μηχανή του Χρόνου με αρχική πηγή το κείμενο του Βλάση Ρασσιά και το βιβλίο “Multiple Antiquities – Multiple Modernities: Ancient Histories in Nineteenth Century European Cultures” των Gábor Klaniczay, Otto Gécser και Michael Werner.