Ο Ernest Hemingway ήταν ένας τεχνίτης της γραφής. Ξυπνούσε πολύ νωρίς το πρωί και αφοσιωνόταν στο γράψιμο. Οι καλύτερες ιστορίες του θεωρούνται αριστουργήματα της σύγχρονης εποχής, ενώ το ύφος του επηρέασε σημαντικά την πεζογραφία του 20ου αιώνα.
Παρόλο που ο Hemingway δεν συνέγραψε ποτέ κάποιο ολοκληρωμένο εγχειρίδιο για τη συγγραφή μυθοπλασίας, άφησε πίσω του πολλά αποσπάσματα σε επιστολές, άρθρα και βιβλία. Αυτά τα αποσπάσματα περιέχουν απόψεις και συμβουλές για τη γραφή. Ορισμένα από τα πιο σημαντικά συγκεντρώθηκαν το 1984 από τον Larry W. Phillips στο βιβλίο “Ο Ernest Hemingway για τη Συγγραφή”. Επιλέξαμε επτά από τα αγαπημένα μας αποσπάσματα του βιβλίου και τα παρουσιάζουμε μαζί με δικούς μας σχολιασμούς, ελπίζοντας ότι θα τα βρείτε ενδιαφέροντα τόσο εσείς οι συγγραφείς όσο και οι αναγνώστες.
1. Ξεκινήστε με μια αληθινή πρόταση.
Ο Hemingway είχε ένα απλό τέχνασμα για να ξεπερνάει το συγγραφικό μπλοκ. Σε ένα αξέχαστο απόσπασμα στο βιβλίο του “Μια γιορτή που κινείται” γράφει:
“Όταν ξεκινούσα μια νέα ιστορία και δεν μπορούσα να τη συνεχίσω, καθόμουν μπροστά στο τζάκι και έσπαγα τη φλούδα από μικρά πορτοκάλια στη φωτιά, παρατηρώντας τις γαλάζιες σπίθες που έβγαζαν. Στεκόμουν και κοιτούσα τις στέγες του Παρισιού και σκεφτόμουν, ‘Μην ανησυχείς. Έχεις ξαναγράψει και θα γράψεις και τώρα. Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να γράψεις μια αληθινή πρόταση. Γράψε την πιο αληθινή πρόταση που ξέρεις.’ Έτσι, τελικά, έγραφα μία αληθινή πρόταση και μετά συνέχιζα από εκεί. Ήταν εύκολο τότε γιατί υπήρχε πάντα μια αληθινή πρόταση που ήξερα, είχα δει ή είχα ακούσει κάποιον να λέει.”
2. Σταματήστε όταν ξέρετε τι θα συμβεί κατά τη διάρκεια της μέρας
Υπάρχει διαφορά μεταξύ του να σταματάς και του να ναυαγείς. Για τον Hemingway, η σταθερή πρόοδος σήμαινε να μην αδειάζει ποτέ το πηγάδι της φαντασίας του, πολύ πιο σημαντικό από το να έχει καθημερινή ποσόστωση λέξεων. Σε ένα άρθρο του Esquire του Οκτωβρίου 1935 (“Μονόλογος προς τον Μαέστρο: Ένα Γράμμα Ανοιχτής Θάλασσας”), ο Hemingway δίνει την εξής συμβουλή σε έναν νεαρό συγγραφέα:
“Το καλύτερο είναι πάντα να σταματάς όταν τα πας καλά και όταν ξέρεις τι θα συμβεί στη συνέχεια. Αν το κάνεις αυτό κάθε μέρα που γράφεις ένα μυθιστόρημα, δεν θα κολλήσεις ποτέ. Αυτό είναι το πιο πολύτιμο πράγμα που μπορώ να σου πω, οπότε προσπάθησε να το θυμάσαι.”
3. Μην σκέφτεστε συνειδητά το έργο σας την ιστορία που δεν εργάζεστε πάνω σε αυτό.
Συμπληρώνοντας τις προηγούμενες συμβουλές του, ο Hemingway τονίζει πως δεν πρέπει ποτέ να σκέφτεστε την ιστορία που γράφετε πριν ασχοληθείτε ξανά την επόμενη μέρα.
“Με αυτόν τον τρόπο, το υποσυνείδητό σου θα δουλεύει πάνω της συνέχεια,” γράφει στο άρθρο του Esquire. “Αλλά αν τη σκέφτεσαι συνειδητά ή ανησυχείς γι’ αυτήν, θα τη σκοτώσεις και το μυαλό σου θα είναι κουρασμένο προτού καν ξεκινήσεις.” Περισσότερες λεπτομέρειες δίνει στο βιβλίο του “Μια κινητή γιορτή”:
“Όταν έγραφα, ήταν απαραίτητο να διαβάζω μετά από τη γραφή. Αν συνέχεια σκεφτόμουν την ιστορία, θα έχανα αυτό που έγραφα πριν μπορέσω να συνεχίσω την επόμενη μέρα. Ήταν απαραίτητο να γυμναστώ, να είμαι σωματικά κουρασμένος, και ήταν πολύ καλό να κάνω έρωτα με το αγαπημένο μου πρόσωπο. Αυτό ήταν καλύτερο από οτιδήποτε άλλο. Αλλά μετά, όταν ήμουν άδειος, ήταν απαραίτητο να διαβάσω για να μη σκέφτομαι ή να ανησυχώ για τη δουλειά μου μέχρι να μπορέσω να την ξανακάνω. Είχα ήδη μάθει να μην αδειάζω ποτέ το πηγάδι της γραφής μου, αλλά πάντα να σταματάω όταν υπήρχε ακόμα κάτι εκεί στο βάθος του πηγαδιού, και να το αφήνω να ξαναγεμίσει τη νύχτα από τις πηγές που το τροφοδοτούσαν.“
4. Ξαναδιαβάστε το κείμενό σας πριν συνεχίσετε.
Για να διατηρήσει τη συνέχεια, ο Hemingway συνήθιζε να ξαναδιαβάζει ό,τι είχε ήδη γράψει πριν προχωρήσει. Στο άρθρο του Esquire του 1935, γράφει:
“Ο καλύτερος τρόπος είναι να το διαβάζεις όλο κάθε μέρα από την αρχή, διορθώνοντας καθώς προχωράς, και στη συνέχεια να συνεχίσεις από εκεί που σταμάτησες την προηγούμενη. Όταν γίνει τόσο μεγάλο που δεν μπορείς να το κάνεις αυτό κάθε μέρα, διάβασε δύο ή τρία κεφάλαια την ημέρα. Στη συνέχεια, κάθε εβδομάδα διάβασέ το όλο από την αρχή. Έτσι το κάνεις ενιαίο σύνολο.”
5. Μην περιγράφετε ένα συναίσθημα – δημιουργήστε το.
Η στενή παρατήρηση της ζωής είναι κρίσιμη για την καλή γραφή, σύμφωνα με τον Hemingway. Το κλειδί είναι όχι μόνο να παρακολουθείτε και να ακούτε προσεκτικά τα εξωτερικά γεγονότα, αλλά και να παρατηρείτε οποιοδήποτε συναίσθημα που προκαλείται σε εσάς από τα γεγονότα αυτά. Στη συνέχεια, να αναζητήσετε και να προσδιορίσετε με ακρίβεια τι ήταν αυτό που προκάλεσε το συναίσθημα. Αν μπορέσετε να αναγνωρίσετε τη συγκεκριμένη πράξη ή αίσθηση που προκάλεσε το συναίσθημα και να την παρουσιάσετε με ακρίβεια και πληρότητα στην ιστορία σας, οι αναγνώστες σας θα νιώσουν το ίδιο συναίσθημα. Στο βιβλίο του “Θάνατος το Απομεσήμερο”, ο Hemingway γράφει για την αρχική του δυσκολία να το πετύχει αυτό:
“Τότε προσπαθούσα να γράψω και συνάντησα τη μεγαλύτερη δυσκολία, πέρα από το να γνωρίζω στ’ αλήθεια τι ένιωθα πραγματικά, παρά το τι υποτίθεται ότι ένιωθα ή είχα διδαχθεί να νιώθω, ήταν να καταγράψω τι συνέβη πραγματικά στην πράξη. Ποια ήταν τα αληθινά πράγματα που δημιούργησαν το συναίσθημα που βίωσα. Γράφοντας για μια εφημερίδα, έλεγες τι συνέβη και, με διάφορα τεχνάσματα, μετέδιδες το συναίσθημα με τη βοήθεια του στοιχείου της επικαιρότητας που δίνει μια κάποια συγκίνηση σε κάθε αφήγηση για κάτι που συνέβη εκείνη τη μέρα. Αλλά το αληθινό πράγμα, η αλληλουχία της κίνησης και του γεγονότος που δημιούργησε το συναίσθημα και που θα ήταν εξίσου έγκυρο σε ένα χρόνο ή σε δέκα χρόνια ή, με τύχη και αν το διατύπωνες αρκετά καθαρά, πάντα, ήταν πέρα από μένα και δούλευα πολύ σκληρά για να το πετύχω.”
6. Χρησιμοποιήστε μολύβι.
Ο Hemingway χρησιμοποιούσε συχνά γραφομηχανή για να συνθέσει επιστολές ή άρθρα περιοδικών, αλλά για σοβαρά έργα προτιμούσε το μολύβι. Στο άρθρο του Esquire (το οποίο δείχνει σημάδια ότι γράφτηκε σε γραφομηχανή), ο Hemingway λέει:
“Όταν ξεκινάς να γράφεις, νιώθεις όλη τη φάση και ο αναγνώστης δεν παίρνει τίποτα. Οπότε θα μπορούσες εξίσου καλά να χρησιμοποιήσεις μια γραφομηχανή επειδή είναι πολύ πιο εύκολη και την απολαμβάνεις πολύ περισσότερο. Αφού μάθεις να γράφεις, ολόκληρος ο σκοπός σου είναι να μεταφέρεις τα πάντα στον αναγνώστη – κάθε αίσθηση, εικόνα, συναίσθημα, τόπο και συγκίνηση. Για να το κάνεις αυτό, πρέπει να επεξεργαστείς αυτό που γράφεις. Αν γράφεις με μολύβι, έχεις τρεις διαφορετικές ευκαιρίες να δεις αν ο αναγνώστης καταλαβαίνει τι θέλεις να του μεταφέρεις. Πρώτον, όταν το διαβάζεις ξανά.
Έπειτα, έχεις άλλη μια ευκαιρία να το βελτιώσεις και πάλι στα δοκίμια. Το να το γράψεις πρώτα με μολύβι σου δίνει μια επιπλέον ευκαιρία κατά 33% να το βελτιώσεις. Αυτό είναι 0,333, που είναι ένας πολύ καλός μέσος όρος για έναν μπαλαντέρ. Επίσης, διατηρεί το κείμενο πιο ρευστό για μεγαλύτερο διάστημα, ώστε να μπορείς να το βελτιώσεις πιο εύκολα.”
7. Να είστε περιεκτικοί.
Ο Hemingway περιφρονούσε τους συγγραφείς που, όπως έλεγε, «δεν έμαθαν ποτέ να αρνηθούν μια γραφομηχανή». Σε μια επιστολή του το 1945 προς τον επιμελητή του, Maxwell Perkins, ο Hemingway γράφει:
“Δεν ήταν τυχαίο που ο λόγος του Gettysburg ήταν τόσο σύντομος. Οι νόμοι της πεζογραφίας είναι άρρηκτοι όπως αυτοί της πτήσης, των μαθηματικών, της φυσικής.
