“The White Crow” / 2018 / Ralph Fiennes / Κριτική
“Sic parvis magna – Greatness from small beginnings”.
– Sir Francis Drake
«Τεχνική είναι αυτό που επικαλείσαι όταν σου στερεύει η έμπνευση» είχε πει κάποτε ο ταταρικής καταγωγής Τσάρος του χορού, Rudolf Nureyev. Δυστυχώς, το «Λευκό Κοράκι» επικαλείται την τεχνική εξαιρετικά συχνά.
Το έργο πραγματεύεται την ιστορία του «λευκού κόρακα» (Nureyev) που αποτίναξε την ρωσική του υπηκοότητα για να γίνει πολίτης του κόσμου, αποφασίζοντας έτσι να χορεύει όχι για κάποιον αλλά για όλους. Με αργό pacing, μια σφοδρή άρνηση για απεικόνιση ωμού συναισθήματος και ψήγματα πολιτικής παράνοιας τύπου The Death of Stalin, το «Λευκό Κοράκι» μιλά για την πραγματική ιστορία ενός πουλιού που αρνείται να κλειστεί σε πολιτικά κλουβιά.
Ο άνδρας και το πελιδνό πτηνό
Ο Nureyev στο «Λευκό Κοράκι» είναι οξύθυμος, βράζει και κοχλάζει δίχως ποτέ να φλέγεται, καψαλίζοντας τους ανθρώπους που τον πλησιάζουν πολύ: ένας ήλιος για τους Ικάρους που τολμούν να τον ψηλαφίσουν.
Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης, Ralph Fiennes (Coriolanus, The Invisible Woman), σκιαγραφεί έναν Nureyev ανυπότακτο και περφεξιονιστή, με το ατόφιο αμετακίνητο μυαλό ενός πολεμιστή που σκιαμαχεί ενάντια σε οτιδήποτε προσπαθεί να τον εγκλωβίσει, να τον περιορίσει και να τσαλακώσει το απαράμιλλο πνεύμα του. Είτε αυτό είναι άλλοι χορευτές μπαλέτου είτε το ίδιο το σοβιετικό καθεστώς. Είναι ετούτη ακριβώς η ατσαλένια αυτοπεποίθηση του θρυλικού χορευτή που τον συνοδεύει σε κάθε σκηνή (των μεγάρων και της ταινίας) την οποία επιχειρούν να απαθανατίσουν οι κάμερες του έργου.
Το τελικό προϊόν, δυστυχώς, θυμίζει περισσότερο ένα κολλάζ στιγμιότυπων που αδυνατούν να συνθέσουν το ολοκληρωμένο πορτραίτο του ασυγκράτητου εφήβου που συντάραξε τον κόσμο του μπαλέτου.
Η καταματωμένη αθωότητα
Τον Nureyev ενσαρκώνει ο χορευτής Oleg Ivenko, «κλέβοντας» το ρόλο από τον Hayden Christiansen (Anakin Vader) ο οποίος δε μπορούσε να αντεπεξέλθει στις απαιτητικές χορευτικές κινήσεις που επέβαλε ο σκηνοθέτης. Ενώ λοιπόν οι χορευτικές κινήσεις Ivenko είναι ένα σωστό tour de force, αγγίζοντας λίγο την κληρονομιά του θρύλου με την ηλεκτρική σύμφυρση και φυσική ελαστικότητα στις κινήσεις του, το κομμάτι της υποκριτικής leaves much to be desired. Οκνηρός, άτονος, πολλές φορές νωθρός με τις λέξεις του, ο Ουκρανός χορευτής και ηθοποιός απλώς υπογραμμίζει τη διαφορά στο υποκριτικό ταλέντο όταν βρίσκεται επί σκηνής με τον ίδιο τον Ralph Fiennes, ο οποίος ενσαρκώνει τον δάσκαλο χορού του.
Ο πρίγκιπας που δεν ήταν πρίγκιπας
O Fiennes μοιάζει να πήρε σημαντικά μαθήματα από την σκηνοθεσία του Wes Anderson στο Grand Hotel Budapest, αφού η κάμερά του, όταν δεν «παρενοχλεί» το πρόσωπο του Ivenko, προτιμά να θέτει τα υποκείμενά της στο κέντρο: έτσι, μάλιστα, θυμίζουν και τα κάδρα που ντύνουν τους πίνακες στο Λούβρο (που τόσο συχνά επισκέπτεται ο Nureyev).
Ο ίδιος δεν προτιμά τον πολυσυμβολισμό, ούτε και τα πολύκλωνα σημασιολογικά μονοπάτια: παραμένει αγκιστρωμένος στο τι κάνει επί σκηνής ο Nureyev και όχι στο ποιος είναι, αδυνατεί δηλαδή να τονίσει αρκετά το γεγονός ότι ο άνθρωπος που γεννήθηκε σε ένα βαγόνι τραίνου γίνεται τελικά πολίτης του κόσμου – χωρίς ποτέ να μπορεί να συμφιλιωθεί με την «ταπεινή καταγωγή» του, ένας άντρας που υποδυόταν πρίγκιπες επί σκηνής και φοβόταν τα βλέμματα των άλλων – τα βλέμματα που γνώριζαν ότι γεννήθηκε πληβείος. Έτσι, το έργο καταλήγει να παρουσιάζει τα αποτελέσματα της περίπλοκης και εγωκεντρικής του προσωπικότητας δίχως να εξηγεί από που προέκυψαν οι ζυμώσεις αυτές ή γιατί ο συναισθηματικός του κόσμος είναι τόσο ασύντακτος και δυσλεξικός.
Τί αισθάνεται ο Rudolf Nureyev;
Αποφασίζοντας να αποσυμπιέσει το βιογραφικό έργο του από το στοιχείο του υπερβολικού που εκδραματίζει τόσες άλλες «πραγματικές ιστορίες», ο Fiennes επιλέγει να παρουσιάσει μια άτεχνη ταινία στραγγισμένη από συναίσθημα (η οποία παραδόξως μιλά για την τέχνη και την ισχύ των συναισθημάτων). Επιλέγει να παρουσιάσει ένα έργο που μιλά για το πνεύμα ενός ταλαντούχου αλαζόνα ο οποίος φοβάται να εγκλωβιστεί στη χώρα αλλά και το μυαλό του, ενός άντρα ανίκανου να είναι ανειλικρινής έστω ένα λεπτό της ζωής του, ενός αγοριού που προσπαθεί να χορέψει μέσα από κάγκελα φυτεμένα από ανθρώπους που δε χορεύουν.
Αυτό που καταλήγει να καταγράψει με το φακό του, ωστόσο, βρίσκεται μετέωρο μεταξύ biopic και ταινίας εποχής, ανίκανο να επιφορτιστεί τα χαρίσματα του ενός ή του άλλου. Αν περιμένετε οι αργόσυρτες σκηνές της καθημερινότητας του Nureyev, οι εξαντλητικά λεπτομερείς συνομιλίες του με Γάλλους χορευτές και τα δεκάδες κοντινά πλάνα στο ραγισμένο με φλέβες οργής πρόσωπό του να οδηγήσουν σε ένα κατακλυσμικό κρεσέντο χορού και πολιτικής ίντριγκας, περιμένετε αδίκως.
Το πόρισμα
Ο Fiennes ξετυλίγει προσεκτικά το υφαντό του κορυφαίου χορευτή και χορογράφου, επιλέγοντας ωστόσο να εμβολιάσει το ήδη γεμάτο έργο του με εκτός-ροής flashbacks για τα σκληρά νεανικά χρόνια του Ρώσου χορευτή, κάτι που θυσιάζει τη λιγοστή δράση προς τιμήν μιας πληροφορίας που το κοινό γνώριζε ήδη: ο Rudolf Nureyev είναι βασανισμένος. Η νοηματική καθίζηση (και κορύφωση) του έργου – η αυτομόληση του νεαρού αστέρα στους Γάλλους αξιωματικούς και η επακόλουθη απαγόρευση της εισόδου του στη Σοβιετική Ένωση, επισκιάζεται από πολλά λεπτά φαινομενικά ανούσιων σκηνών, με τον σκηνοθέτη να νερώνει εξαιρετικά πολύ ένα διάλυμα που θα έπρεπε να είναι συμπυκνωμένο με χορό, μουσική και πάθος.
Εν κατακλείδι, αυτό που απουσιάζει από την τρίτη ταινία του Fiennes, είναι το πάθος.
Δείχνει: καρέ από τη ζωή ενός χαλκέντερου πολεμιστή που αντιμάχεται όσους προσπαθούν να τον «εμφιαλώσουν» σε δοχεία μικρότερα του ταλέντου του, πολεμώντας με μόνα όπλα το μπρίο και τα πουεντ του.
Δε δείχνει (αρκετά): τη δύναμη, το άλμα, την ταχύτητα, το πνεύμα, την πλαστικότητα, τη μουσικότητα, το χαλιναγωγημένο μένος, την παιδαριώδη οργή.
Χαμηλών τόνων, δίχως να τολμά κρυφές ματιές στην έντονη σεξουαλική ζωή του Nureyev, και κάνοντας cut είτε πολύ νωρίς είτε πολύ αργά, το «Λευκό Κοράκι» μοιάζει συνεχώς έτοιμο να πετάξει, δίχως ποτέ να τα καταφέρνει.
Κείμενο: Νικήτας Διαμαντόπουλος
