«Ο πατέρας μου – μύρο το κύμα που τον τύλιξε – δεν είχε σκοπό να με κάμει ναυτικό. – Μακριά, έλεγε, μακριά, παιδί μου, απ’ τ’ άτιμο στοιχειό! Δεν έχει πίστη, δεν έχει έλεος. Λάτρεψέ την όσο θες, δόξασε την· εκείνη το σκοπό της. Μην κοιτάς που χαμογελά, που σου τάζει θησαυρούς. Αργά γρήγορα θα σου σκάψη το λάκκο ή θα σε ρίξη πετσί και κόκαλο, άχρηστο στον κόσμο. Είπες θάλασσα, είπες γυναίκα, το ίδιο κάνει.»
(Λόγια της Πλώρης)
Στις 12 Μαρτίου 1865 έρχεται στη ζωή ο πρωτότοκος γιος του Δημήτρη Καρκαβίτσα και της Άννας Σκαλτσά, ο Ανδρέας. Στα Λεχαινά της Ηλείας η οικογένεια αυξάνεται κατά έντεκα ακόμη μέλη, αλλά οι αρρώστιες της εποχής αφήνουν ζωντανά μόνο τα οχτώ αδέλφια.
Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που ο Ανδρέας επιλέγει να σπουδάσει Ιατρική το 1883 – η επιθυμία του να προσφέρει στη φτωχολογιά και η ανάγκη του να βρει ένα επάγγελμα που θα του εξασφαλίσει μια αξιοπρεπή διαβίωση. Στην Αθήνα γνωρίζει τον Κωστή Παλαμά και το Γρηγόρη Ξενόπουλο, οι οποίοι τον μυούν στη μαγεία της λογοτεχνίας. Ο Ανδρέας αρχίζει να ασχολείται με τη συγγραφή ενώ παράλληλα εκδηλώνει μεγάλο ενδιαφέρον για τα ήθη και έθιμα της ελληνικής υπαίθρου.
Η πρώτη επίσημη εμφάνισή του στο χώρο των ελληνικών γραμμάτων γίνεται το 1885, καθώς το περιοδικό Εβδομάς δημοσιεύει την Ασήμω. Ο Καρκαβίτσας, ως διπλωματούχος γιατρός, αλλά και υπηρετώντας τη στρατιωτική του θητεία, επισκέπτεται πολλά μέρη της ελληνικής υπαίθρου, συλλέγοντας υλικό για τα επόμενα έργα του. Παράλληλα, συνεργάζεται κατά περιόδους με διάφορα περιοδικά και εφημερίδες, όπως η Εστία, η Ακρόπολη, η Καθημερινή.
Η λογοτεχνική του παραγωγή υπήρξε πλουσιότατη. Η πεζογραφία αποτελεί το είδος όπου μεγαλουργεί. Με ρεαλιστικό και πολλές φορές ωμό τρόπο περιγράφει τη ζωή στην ελληνική ύπαιθρο, τις ομορφιές της φύσης, τη φτώχεια, τη σκληρότητα των απαίδευτων ανθρώπων, την ελπίδα τους για ένα καλύτερο μέλλον, την προσήλωσή τους στην ηθική αλλά και τα τρομερά ανοσιουργήματα που ήταν κοινό μυστικό μεταξύ των χωρικών. Η δύναμη της πένας του τον κατατάσσει στην κορυφή του ελληνικού νατουραλισμού. Ξεχωριστή θέση στην εργογραφία του κατέχουν ο Ζητιάνος (1897) και η συλλογή Λόγια της Πλώρης (1899).
Ο Καρκαβίτσας ξεκινά να γράφει χρησιμοποιώντας την καθαρεύουσα, πολύ σύντομα όμως στρέφεται στη δημοτική, την οποία υπερασπίζεται με πάθος αρθρογραφώντας στο Νουμά.
Επίσης, αποτελεί δυναμικό μέλος του Στρατιωτικού Συνδέσμου και παίρνει μέρος στο Κίνημα στο Γουδί, ενώ το 1916 εναντιώνεται στο κίνημα του Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη. Οι πολιτικές του θέσεις συχνά τον φέρνουν σε δυσμενή θέση, όμως δεν δείχνει να υποχωρεί.
Ο ίδιος είναι στην πραγματικότητα ένας άνθρωπος ασθενικός, που έχει υποφέρει από πνευμονία, ελονοσία και ρευματισμούς. Ένας ανεκπλήρωτος νεανικός έρωτας του έχει στοιχίσει τόσο, που έχει καταδικάσει τον εαυτό του σε ισόβια μοναξιά. Μόνο το πνεύμα του παραμένει φλογερό, δημιουργικό, έτοιμο πάντα για νέες προκλήσεις.
Τελικά, αφήνει την τελευταία του πνοή στις 10 Οκτωβρίου 1922, άρρωστος και μοναχικός. Η λογοτεχνική κληρονομιά του, ωστόσο, παραμένει μέχρι σήμερα ανεκτίμητη.
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=I8kSACa4-ks” width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Πηγές φωτογραφιών: 1 – 2 – 3 – 4
