Το έργο του Σίγκμουντ Φρόυντ, που θεωρείται ο πατέρας της ψυχανάλυσης, εμβαθύνει βαθιά στην κακοδαιμονία του πολιτισμού.
Οι θεωρίες του Φρόυντ, που περιγράφονται στο θεμελιώδες έργο του «Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας » διερευνούν τις εγγενείς συγκρούσεις μεταξύ των ατομικών επιθυμιών και των περιορισμών που επιβάλλει η κοινωνία. Υποστηρίζει ότι η πρόοδος του πολιτισμού καθιστά αναγκαία την καταπίεση των αρχέγονων ενστίκτων, οδηγώντας σε εσωτερική αναταραχή και ψυχολογικές δυσαρέσκειες. Η ανάλυση του Φρόυντ εμβαθύνει στην ένταση μεταξύ της αρχής της ηδονής και της αρχής της πραγματικότητας. Το έργο του επηρέασε βαθιά την κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, προσφέροντας ένα πλαίσιο για την κατανόηση της πολύπλοκης αλληλεπίδρασης μεταξύ του ατόμου και της κοινωνίας.
Αποσπάσματα από το βιβλίο του Σίγκμουντ Φρόυντ, Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας εκδ. Πλέθρον.
«Η έρευνά μας για την ευτυχία δεν μας έχει μάθει προσώρας τίποτα που δεν είναι ευρέως γνωστό. Ακόμη κι όταν τη συνεχίζουμε με το ερώτημα γιατί είναι τόσο δύσκολο για τους ανθρώπους να είναι ευτυχισμένοι, η προοπτική να μάθουμε κάτι καινούργιο δεν είναι τόσο μεγάλη. Έχουμε ήδη δώσει την απάντηση, αφού ήδη μνημονεύσαμε τις τρεις πηγές από τις οποίες προέρχονται τα βάσανά μας: την υπεροχή της φύσης, την αδυναμία του σώματός μας, και τις ατέλειες των θεσμών που ρυθμίζουν τις αμοιβαίες σχέσεις των ανθρώπων στην οικογένεια, το Κράτος και την κοινωνία.
Σε σχέση με τις δύο πρώτες, η κρίση μας δεν μπορεί να ταλαντεύεται περισσότερο· μας αναγκάζει να αναγνωρίσουμε αυτές τις πηγές πόνου και να παραδοθούμε στο αναπότρεπτο. Δεν θα κυριαρχήσουμε ποτέ ολότελα πάνω στη φύση, ο οργανισμός μας, κομμάτι κι ο ίδιος αυτής της φύσης, θα παραμείνει πάντα ένα πρόσκαιρο, ένα περιορισμένης προσαρμογής και απόδοσης μόρφωμα. Η επίγνωση αυτή δεν λειτουργεί παραλυτικά· τουναντίον, κατευθύνει τη δραστηριότητά μας. Δεν μπορούμε να εξαλείψουμε όλα τα βάσανά μας, αλλά μπορούμε να εξαλείψουμε πολλά από αυτά, ενώ κάποια άλλα να τα ανακουφίσουμε- η εμπειρία χιλιάδων χρόνων μάς το έχει αποδείξει. Διαφορετικά συμπεριφερόμαστε με την τρίτη πηγή, την κοινωνική πηγή του πόνου.
«Όλα αυτά με τα οποία προσπαθούμε να προστατευτούμε από την απειλή που εκπέμπουν οι πηγές του πόνου ανήκουν στον ίδιο ακριβώς τον πολιτισμό»
Δεν θέλουμε να την παραδεχτούμε, δεν μπορούμε να αντιληφθούμε γιατί οι θεσμοί που οι ίδιοι δημιουργήσαμε δεν θα έπρεπε να μας προστατεύουν και να μας ωφελούν περισσότερο. Εξάλλου, όταν σκεφτόμαστε πόσο άσχημα έχει λειτουργήσει το ζήτημα της πρόληψης του πόνου, εγείρεται η υποψία ότι πίσω του μπορεί, επίσης, να κρύβεται ένα κομμάτι της ακατανίκητης φύσης, δηλαδή της δικής μας ψυχικής κατασκευής. Όλα αυτά με τα οποία προσπαθούμε να προστατευτούμε από την απειλή που εκπέμπουν οι πηγές του πόνου ανήκουν στον ίδιο ακριβώς τον πολιτισμό Καθώς ασχολούμαστε με τούτη την πιθανότητα, συναντάμε μια τόσο εκπληκτική άποψη, στην οποία θα θέλαμε να σταματήσουμε για λίγο.
Σύμφωνα με αυτήν ένα μεγάλο μέρος ευθύνης για την αθλιότητά μας φέρει ο αποκαλούμενος πολιτισμός, που, αν τον αρνούμασταν και επιστρέφαμε στις πρωτόγονες σχέσεις, θα ήμασταν πιο ευτυχισμένοι. Τη λέω εκπληκτική, διότι –όπως και αν θέλουμε να ορίσουμε την έννοια πολιτισμός– όλα αυτά με τα οποία προσπαθούμε να προστατευτούμε από την απειλή που εκπέμπουν οι πηγές του πόνου ανήκουν στον ίδιο ακριβώς τον πολιτισμό».
Ντοστογιέφσκι: «Είμαστε πεθαμένοι μόλις γεννηθούμε,… μας γεννούν πατέρες που δεν είναι ζωντανοί…»
