Γιατί δεν βραβεύονται όποιοι και όποιοι…
Ο «Βενιαμίν» της παρέας των τριών μεγαλύτερων κινηματογραφικών φεστιβάλ παγκοσμίως από άποψη παλαιότητας, το Φεστιβάλ Βερολίνου δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από το καλλιτεχνικό πρεστίζ των Καννών ή τη χολιγουντιανή λάμψη της Βενετίας, αποδεικνύοντάς το σε ετήσια βάση με ένα διαγωνιστικό πρόγραμμα που «ανοίγει την όρεξη» του εκάστοτε σινεφίλ για το τι ακολουθεί στις αίθουσες για τη χρονιά που σχεδόν ξεκινά τότε, σταθερά κάθε Φεβρουάριο από το 1978. Και η ταυτότητα της ίδιας της διοργάνωσης δεν θα μπορούσε να συνοψιστεί καλύτερα από τους νικητές του κορυφαίου της βραβείου, της Χρυσής Άρκτου, που διαχρονικά έχει συμπεριλάβει ονόματα ασύλληπτου βεληνεκούς, από τον Ingmar Bergman μέχρι τον Terrence Malick.
Πιάνοντας μια χρονική περίοδο που φτάνει τις τρεις δεκαετίες, βρήκαμε κι επιλέξαμε πέντε φιλμ που κατέκτησαν τον εν λόγω τίτλο και αποτελούν πραγματικά αυτό που θα μπορούσε να αποκαλέσει άνετα κάποιος «σπουδαίες ταινίες». Δουλειές επιδραστικές, που σε ορισμένες καταστάσεις καθιέρωσαν ονόματα στον χώρο σχεδόν από το μηδέν και που θυμόμαστε με νοσταλγία σε μια αναδρομή που ελπίζουμε να ξυπνήσει και σε εσάς καλές αναμνήσεις. Μια απαραίτητη διευκρίνιση: δίπλα παρατίθεται η χρονιά της συμμετοχής στο Φεστιβάλ, όχι το έτος παραγωγής του εκάστοτε φιλμ. Ξεκινάμε…
Κεντρικός Σταθμός – Walter Salles (1998)
Έχοντας ως πρωταγωνίστρια έναν ζωντανό θρύλο της Βραζιλίας σε θέατρο, σινεμά και τηλεόραση, τη Fernanda Montenegro (που κατάφερε με την ηρωίδα που υποδύεται να είναι και υποψήφια στα Όσκαρ ενώ μιλάμε για μη αγγλόφωνο ρόλο), ο Walter Salles τράβηξε για πρώτη φορά στη μέχρι τότε καριέρα του σε τόσο μεγάλο βαθμό τα σινεφίλ βλέμματα ανά τον κόσμο με ένα τρυφερό και ανθρώπινο road movie που του έδωσε μια ώθηση τέτοια ώστε να φτάσει μέχρι και το Χόλιγουντ κάποια χρόνια αργότερα. Πολύ χαρακτηριστική περίπτωση ταινίας που δύναται να αρέσει σε πάρα πολλούς ακριβώς λόγω των γλυκών συναισθημάτων που τη διέπουν.
Μανόλια – Paul Thomas Anderson (2000)
Ήδη λίγα χρόνια πιο πίσω είχε αποσπάσει τα καλύτερα σχόλια με τις εξαιρετικά φιλόδοξες «Ξέφρενες Νύχτες», ακολουθώντας τις διδαχές του σινεμά του Robert Altman, και με το επόμενο πόνημά του επανέλαβε τη συνταγή στοχεύοντας ακόμη πιο ψηλά, μ’ ένα καστ γεμάτο από λατρεμένες φιγούρες του ανεξάρτητου αμερικάνικου σινεμά κι ένα δαιδαλώδες σενάριο που καλύπτει ένα απρόσμενα μεγάλο κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας. Αποσπώντας και μια ερμηνεία καριέρας από έναν καθηλωτικό Tom Cruise, ο Paul Thomas Anderson με αυτό του το φιλμ καθιερώθηκε οριστικά ως ένα από τα μεγάλα σκηνοθετικά ονόματα των ΗΠΑ, ως ένας γνήσιος auteur με την παλιά, σεβάσμια έννοια του όρου.
Ένας Χωρισμός – Asghar Farhadi (2011)
Το ιρανικό σινεμά είχε μπει στο διεθνές «παιχνίδι» ήδη από εποχές Kiarostami, όμως το κοινωνικό δράμα του Asghar Farhadi (που ήδη άρχισε να ακούγεται στη Δύση με το «Τι Απέγινε η Έλι…» λίγα χρόνια πριν), ένα πραγματικό ηλεκτροσόκ ειδικά για την περίοδο που κυκλοφόρησε, είναι σαν να επαναπροσδιόρισε την εν λόγω βιομηχανία και να την έφερε αποφασιστικά από τον καθημερινό λυρισμό στο στρατόπεδο του στυγνού ρεαλισμού, χωρίς να πολιτικοποιείται στον ίδιο βαθμό όπως ένας Jafar Panahi για παράδειγμα. Σε συνδυασμό με τις μετέπειτα δουλειές του, ο Farhadi θα ανακηρυσσόταν από μεγάλη μερίδα των κριτικών ως ένας από τους σπουδαιότερους ενεργούς σκηνοθέτες παγκοσμίως, και δικαίως…
Ο Καίσαρας Πρέπει να Πεθάνει – Paolo Taviani, Vittorio Taviani (2012)
Από τις τελευταίες ταινίες που σκηνοθέτησαν μαζί οι θρυλικοί αδερφοί Taviani, αυτό το ντοκιμαντέρ μελετά εξαιρετικά ουσιαστικά τον πυρήνα του σαιξπηρικού «Ιούλιου Καίσαρα» και σε συνάρτηση με το context στο οποίο κινείται (το έργο ανεβάζει στο σανίδι μια ομάδα φυλακισμένων), είναι όμως και μια αληθινή κατάθεση ψυχής για τη δύναμη της τέχνης και πώς αυτή μπορεί να μετασχηματίσει τον άνθρωπο σε μια οποιαδήποτε δεδομένη χρονική στιγμή. Εξαιρετικά σύντομο σε διάρκεια (κάτω από 90 λεπτά), λειτουργεί ως ένα «σφηνάκι» συγκινήσεων αλλά και μελαγχολίας.
Η Ψυχή και το Σώμα – Ildiko Enyedi (2017)
Ήταν μια από τις πολύ ευχάριστες κινηματογραφικές εκπλήξεις της χρονιάς της, από μια δημιουργό που μέχρι τότε είχε να δουλέψει για πάνω από δέκα χρόνια στη φόρμα μεγάλου μήκους. Μια από τις πιο ιδιαίτερες ερωτικές ιστορίες της περασμένης δεκαετίας, η «Ψυχή και το Σώμα» είναι ένα μείγμα φιλοσοφίας και ψυχανάλυσης που πολλές φορές περνάει από επώδυνες στροφές, οδηγεί όμως σε μια κάθαρση που βιώνεται από τον θεατή σε βάθος. Spotlight σε μια εκπληκτική Alexandra Borbely που αγνοήθηκε από την Ακαδημία, αναγνωρίστηκε όμως από τα Ευρωπαϊκά Βραβεία Κινηματογράφου.
