Στα φετινά βραβεία Όσκαρ τρεις ήταν οι ταινίες που τραβήξαν όλα τα βλέμματα πριν από την τελετή αλλά και με τη λήξη αυτής, έχοντας ανταποκριθεί στις φήμες που τις θέλανε νικήτριες σε πολλές από τις κατηγορίες: φυσικά η πιο παρασημοφορημένη ταινία της βραδιάς, “Οπενχάιμερ”, με 7 Όσκαρ στο σακούλι της, το “Poor Things” να αποχωρεί με 4 Όσκαρ και μια διεθνής ταινία, η “Ζώνη Ενδιαφέροντος”, που ήδη είχε προλειάνει το έδαφος για κάποια “σιγουράκια” Όσκαρ, κατέκτησε τελικά 2, κινητοποιώντας πολλούς που δεν την γνώριζαν να κάτσουν να δουν για πιο λόγο η Ακαδημία ήταν τόσο γενναιόδωρη απέναντί της.
Το δράμα που κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Διεθνούς Ταινίας λύγισε τις άμυνες της Ακαδημίας η οποία δεν μπόρεσε να αντισταθεί στην δύναμη της ιστορίας της, των εικόνων της και του… ήχου (εξού και το αντίστοιχο Όσκαρ). Γιατί όμως τέτοιο σούσουρο για την εν λόγω ταινία; Έχει όντως το οσκαρικό υπόβαθρο να ξεχωρίσει και μάλιστα να κερδίσει και ένα Όσκαρ όπως αυτό του Καλύτερου Ήχου, “κλέβοντάς” το προς μεγάλη έκπληξη όλων από την τεραστίων διαστάσεων παραγωγή, “Οπενχάιμερ”;
Η “Ζώνη Ενδιαφέροντος” εκτυλίσσεται γύρω από τη καθημερινή ζωή του διοικητή του Άουσβιτς, Ρούντολφ Ες, την περίοδο της ναζιστικής Γερμανίας, με την -κατά τα άλλα- καλόγνωμη γυναίκα του και τα 5 παιδιά του. Όλα θα δείχνανε τόσο γαλήνια και υγιή αν η έπαυλή τους δεν βρίσκονταν τοίχο-τοίχο με ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης και ότι συνεπάγεται αυτό.
Από μόνη της η ιστορία ακούγεται αρκετά σοκαριστική, ενοχλητικά απάνθρωπη, πράγμα που επιρρωνύει και ο ίδιος ο σκηνοθέτης της, Jonathan Glazer, με πολύ προσεκτική πλανοθεσία γεωμετρικών κάδρων, μεταφέροντας μια επίγεια κόλαση μέσω μιας υπόρρητης αποκτήνωσης που λαμβάνει χώρα μπροστά στα μάτια μας, αλλά απλώς υπονοείται, διότι εμείς παρακολουθούμε την ψυχρά τακτοποιημένη καθημερινότητα της “άριας” οικογένειας, που σαν να μην τρέχει τίποτα, περί άλλα τυρβάζει, όσο ασχολείται με την κηπουρική, τα παιχνίδια των παιδιών, τις βουτιές στην λίμνη και τις ωραίες στιγμές χαλάρωσης και ανεμελιάς, ενώ στην άλλη πλευρά της περίφραξης συμβαίνουν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και φρικτές γενοκτονίες. Η αόρατη κόλαση είναι παρούσα μέσα από τα ηχητικά της “αναθυμιάσματα”, από ανακοινώσεις στα μεγάφωνα, φωνές και ήχους χώρου που απλώς ακούγονται στο βάθος και η εικόνα που τη συνοδεύει να είναι μια χαρούμενη οικογένεια που διάγει παραδεισένιο βίο.
Αίσχη τα οποία η ίδια η ιστορία τα έχει καταδικάσει και η συλλογική μνήμη δεν θα τα απωλέσει ποτέ, διότι δεν πρέπει, διότι δεν επιτρέπεται, διότι είναι επιτακτική ανάγκη να υπάρχει μια μόνιμη υπενθύμιση πως άνθρωποι ήταν τότε που τα κάνανε αυτά έχοντας και σιωπηρούς μάρτυρες μαζί τους και άνθρωποι είναι και τώρα, και δεν υπάρχει καμία εξασφάλιση πως τίποτα από όλα αυτά δεν θα ξανασυμβεί, αφού είναι γνωστό τοις πάσι πως συμβαίνουν και τώρα με άλλη μορφή, πιο ύπουλη, ακόμα πιο υπόγεια. Πλέον οι διοικητές των Άουσβιτς δεν φοράνε στολή, κυκλοφορούν ως αμνόσχημοι λύκοι, χωρίς ηθικούς φραγμούς, έτοιμοι να μεταμορφωθούν σε μακελάρηδες οικογενειάρχες.
Η “Ζώνη Ενδιαφέροντος” που κέρδισε Όσκαρ Καλύτερης Διεθνούς Ταινίας και Ήχου, μας θυμίζει πράξεις του παρελθόντος και μας επιστεί την προσοχή για σημερινές πρακτικές, με μια άμεση αναγωγή με αυτά που συμβαίνουν στη Γάζα, στην Ουκρανία και σε κάθε λογής εχθροπραξία. Κυρίως θέλει να κάνει σαφές, ότι πρόκειται περί μιας ψυχοπαθολογικής συμπεριφοράς και όχι κάποιας φορεμένης ιδιότητας ή κληρονομικών γονιδίων, αλλά ορίζει τη φασίζουσα συμπεριφορά ως ένα ολισθηρό μονοπάτι στο οποίο όλοι μπορούμε να φάμε τα μούτρα μας, ακόμα και αυτοί που νομίζουν μετά βεβαιότητας και χωρίς κανένα δισταγμό πως αν βρισκόντουσαν στις ίδιες συνθήκες, με τα ίδια ακριβώς δεδομένα, στην ίδια ακριβώς θέση, δεν θα κάνανε το ίδιο.
Η ταινία πέρα όλων των ιστορικών αναφορών και της κινηματογραφικής της γλώσσας, αφορά ακριβώς αυτούς που μένουν καθησυχασμένοι στην ηθική τους ακεραιότητα, διότι δεν είχαν ποτέ την “ευκαιρία” να μην είναι ηθικοί, δεν τους δόθηκε ποτέ απλόχερα η αντίστοιχη εξουσία για να δουν από τι υλικό είναι φτιαγμένοι. Ηθική είναι να επιλέγεις να είσαι ηθικός ενώ κάλλιστα θα μπορούσες να μην είσαι, όχι να νομίζεις πως η ηθική σε χαρακτηρίζει όταν ποτέ δεν είχες καμία εξουσία, ώστε ασκώντας την, να μπορέσεις να την προδώσεις.
Κείμενο: Σωτήρης Χάιδας (Lavart)
