O Κωνσταντίνος Καβάφης εκτός από το διάστημα που πέρασε στην Αλεξάνδρεια και την Αγγλία, έκανε επίσης ταξίδια στη Γαλλία, την Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη, όπου διέμεινε για αρκετό διάστημα.
Αν και εισήλθε στον χώρο της ποίησης με μια κοσμική προοπτική, ο Κωνσταντίνος Καβάφης κατάφερε να εισαγάγει καινοτόμες τεχνικές και εικόνες που δεν είχαν εξερευνηθεί προηγουμένως από άλλους. Η ποίηση του Καβάφη διακρίνεται για την αντισυμβατική δομή της και για μια γλώσσα που συνδυάζει στοιχεία από τη σαφή και την καθημερινή καθομιλουμένη της Κωνσταντινούπολης μαζί με την καθαρεύουσα και δημοτική. Ο ίδιος ο ποιητής κατηγοριοποίησε τα ποιήματά του σε τρία είδη: τα ιστορικά, τα φιλοσοφικά και τα ηδονικά ή αισθησιακά, αντανακλώντας τα ποικίλα θέματα που εξερεύνησε.
Στα έργα του, ο Καβάφης χρησιμοποιούσε συχνά συμβολισμούς και καταπιάστηκε με φιλοσοφικά θέματα, αντλώντας έμπνευση τόσο από ιστορικά πρόσωπα όσο και από μυθολογικές ιστορίες. Ωστόσο, βυθιζόταν επίσης στα βάθη της καρδιάς του, συνθέτοντας ρομαντικά και ερωτικά ποιήματα, πολλά από τα οποία δεν θεωρούσε επίσημα μέρος του έργου του.
Γιωσαφάτ: «Η υπερβολική αγάπη της υπερπροστατευτικής Ελληνίδας μητέρας δεν είναι πραγματική αγάπη
Τα ποιήματα του Καβάφη
1.Τείχη
Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κι υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.
Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη·
διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
Α όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.
Αλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Ανεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.
2. Ιθάκη
Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.
Να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος.
Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι
που με τι ευχαρίστηση, με τι χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοϊδωμένους·
να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κι έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,
όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά·
σε πόλεις Αιγυπτιακές πολλές να πας,
να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.
Πάντα στον νου σου να ‘χεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.
Αλλά μη βιάζεις το ταξίδι διόλου.
Καλύτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει·
και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,
μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.
Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξίδι.
Χωρίς αυτήν δεν θα ‘βγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.
Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.
Η «Ιθάκη» είναι ένα από τα πιο δημοφιλή ποιήματα του Αλεξανδρινού ποιητή. Αν «πήρα» κάτι από αυτό το ποίημα, είναι πως στη ζωή πραγματικά έχει μεν αξία ο στόχος αλλά μεγαλύτερη αξία έχει ο κόπος που καταβάλλεις για να τον κατακτήσεις. Όσο πιο μεγάλος ο δρόμος, τόσο μεγαλύτερη η απόλαυση που «κρύβεται» στο τέλος.
Αν η «Ιθάκη» που ψάχνει ο καθένας στη ζωή του είναι η γαλήνη και η ευτυχία, τότε θα τη βρει στον «δρόμο» για την Ιθάκη. Όλες οι όμορφες και οι άσχημες στιγμές είναι αυτές που θα τον «χτίσουν», ώστε να αντιμετωπίσει οτιδήποτε βρεθεί στον δρόμο του. Ο δρόμος περιλαμβάνει τόσο «ευχάριστα πρωιά» και ευτυχισμένες στιγμές όσο και «Κύκλωπες και Λαιστρυγόνες», εμπόδια δηλαδή που πολλές φορές είναι πράγματα τα οποία το ίδιο σου το μυαλό «στήνει εμπρός σου».
Για μένα τουλάχιστον η Ιθάκη αντικατοπτρίζει την ίδια τη ζωή, στην οποία όλοι και όλες αναζητούμε την ευτυχία μόνο και μόνο για να καταλάβουμε ότι δεν είναι κάτι γραμμικό. Να καταλάβουμε δηλαδή ότι δεν είναι ένας στόχος που επιτυγχάνουμε, αλλά ένα σύνολο στιγμών που αποτελούνται από ευτυχισμένες και δυστυχισμένες στιγμές, επιτυχίες και αποτυχίες, γέλια και κλάματα. Η ζωή είναι στην ουσία «τ’ ωραίο ταξίδι».
3. Η Πόλις
Είπες· «Θα πάγω σ’ άλλη γη, θα πάγω σ’ άλλη θάλασσα.
Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή.
Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή·
κ’ είν’ η καρδιά μου — σαν νεκρός — θαμένη.
Ο νους μου ως πότε μες στον μαρασμόν αυτόν θα μένει.
Όπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δω
ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ,
που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα.»
Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θάβρεις άλλες θάλασσες.
Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς
τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς·
και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ’ ασπρίζεις.
Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού — μη ελπίζεις—
δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.
Έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ
στην κώχη τούτη την μικρή, σ’ όλην την γη την χάλασες.
Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε μία ακατανίκητη ανάγκη να (ξε)φύγουμε- να φύγουμε από την πόλη που ζούμε, από την πραγματικότητα που μας δυσκολεύει, από καταστάσεις που μας ζορίζουν. Ό,τι και να κάνουμε όμως για να ξεφύγουμε αποτελεί μία άκαρπη προσπάθεια στην προκειμένη φάση. Πιστεύουμε ότι θα βρεθεί μία άλλη «πόλη» καλύτερη, αλλά πάλι στα ίδια γυρνάμε – στις ίδιες καταστάσεις, στους ίδιους ανθρώπους, στις ίδιες πόλεις.
Στην πραγματικότητα η «Πόλις» του καθενός είναι κάτι αρκετά διαφορετικό και εσωτερικό. Θέλει μεγάλη προσπάθεια για «ξεφύγει» κανείς από αυτήν και όσο ψάχνει απλώς κάτι καλύτερο και δεν την αντιμετωπίζει με θάρρος και ειλικρίνει, αυτή συνεχίζει να ορθώνεται μπροστά του. Κατά κάποιον τρόπο αυτό το ποίημα μού «μίλησε» και μού «είπε» ότι τα προβλήματα -ειδικά τα βαθύτερα και πιο προσωπικά- είναι για να αντιμετωπίζονται και όχι για να αποφεύγονται. Αλλιώς, κάθε προσπάθειά μου να ξεφύγω θα είναι ουσιαστικά μια καταδίκη και θα με κάνει επιστρέφω στα ίδια.
