Η ομοφυλοφιλία υπήρχε στην Αρχαία Ελλάδα όπως υπάρχει και στις μέρες μας, όμως ποια ήταν η αντιμετώπιση της ομοφυλοφιλίας απ’ το κράτος και την κοινωνία;
Αρχικά να ξεκαθαρίσουμε πως ο έρωτας και η ηδονή για τους αρχαίους Έλληνες είχε εντελώς διαφορετική σημασία από ότι σήμερα. Ο έρωτας στα προχριστιανικά χρόνια είχε θεϊκή προέλευση και το κάλλος ενός άνδρα θαυμαζόταν το ίδιο με αυτό του θηλυκού. Όμως η Αρχαία Ελλάδα είχε διάφορες νομοθεσίες και κοινωνικά πρότυπα όποτε για να γίνει μια σωστή ανάλυση θα πρέπει να αναλύσουμε την κάθε πόλη – κράτος ξεχωριστά. Σε κάθε περίπτωση η Αθήνα είχε κατηγορηθεί πολλάκις από την Σπάρτη για τα «ελέυθερα ήθη της» και η κύρια πηγή αναφορών της ομοφυλοφιλίας προέρχεται από την Αθήνα. Βέβαια, η ύπαρξη τη ομοφυλοφιλίας δε την καθιστά και αποδεκτή από το σύνολο της κοινωνίας και κυρίως μέσω της νομοθεσίας η οποία ήταν ιδιαίτερα αυστηρή. Ευτυχώς, οι κοινωνίες έχουν εξελιχθεί και η οποιαδήποτε αναφορά στην Αρχαία Ελλάδα έχει καθαρά ιστορικό ενδιαφέρον.
Η ομοφυλοφιλία και ο νόμος
Οι αρχαίοι Αθηναίοι δεν ενέκριναν τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις, αλλά εφάρμοσαν μια σειρά μέτρων, όπως αποκαλύπτει ο ρήτορας Αισχίνης στο λόγο του “Κατά Τιμάρχου”, με στόχο να προστατεύσουν τους νέους Αθηναίους από πιθανούς εραστές. Ο Αισχίνης περιγράφει λεπτομερώς τα μέτρα που έλαβε ο αρχαίος “νομοθέτης” για να διαφυλάξει την αρετή των νεαρών ανδρών Αθηναίων. Επιπλέον, οι νόμοι απαγόρευαν στους ομοφυλόφιλους να συμμετέχουν στη δημόσια ζωή, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος ψήφου.
Πάμε να δούμε και τις νομικές διατάξεις που αποδίδονται στο Σόλωνα:
Οι ακόλουθες κυρώσεις αφορούν όσους συνάπτουν ομοφυλοφιλικές σχέσεις
1.Δεν επιτρέπεται να σταλεί ως κήρυκας πολέμου.
2.Δεν επιτρέπεται να μπαίνει στον ιερό χώρο της αγοράς.
3.Δεν επιτρέπεται να εκθέσει γνώμη
4.Δεν του επιτρέπεται να γίνει μέλος των 9 αρχόντων.
5.Δεν του επιτρέπεται να εκλεγεί ιερέας.
6.Δεν του επιτρέπεται να είναι συνήγορος του λαού.
7.Δεν επιτρέπεται να ασκεί εξουσία εντός ή εκτός της Αθήνας.
8.Δεν επιτρέπεται να μπει σε (δημόσιους) Ναούς.
9.Δεν επιτρέπεται να στεφανωθεί στις στεφανοφορίες.
Η άποψη του Πλάτωνα.
Στο έργο Πλάτωνος Νόμοι 636 σημειώνονται τα εξής:
Εννοητέον ότι τη θηλεία και τη των αρρένων φύσει εις κοινωνίαν ιούση της γεννήσεως ή περί ταύτα ηδονή κατά φύσιν αποδεδόσθαι δοκεί, αρρένων δε προς άρρενας ή θηλέων προς θηλείας παρά φύσιν.
Απόδοση:
Είναι λοιπόν κατανοητό ότι η φύσις ωθεί τα θηλυκά να είναι σε επαφή με τα αρσενικά από την γέννησή τους, και η ηδονή σε αυτά είναι φανερό ότι έχει δοθεί σύμφωνα με την φύσιν, ενώ (η επαφή) των αρσενικών με τα αρσενικά και θηλυκών με τα θηλυκά ενάντια στην φύσιν (παρά φύσιν).
Ο Αριστοτέλης στα ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ στο 8ο κεφάλαιο, 6 υποκεφάλαιο αναφέρει σχετικά με την αντρική ομοφυλοφιλία:
(περί) τῶν ἀφροδισίων τοῖς ἄρρεσιν˙ τοῖς μέν γάρ φύσει, τοῖς δ̉ ἐξ ἔθους συμβαίνουσιν, οἷον τοῖς ὑβριζομένοις ἐκ παίδων.
Ὅσοις μεν οὖν φύσις αἰτία, τούτους μέν οὐδείς ἄν εἴπειεν ἀκρατεῖς, ὥσπερ οὐδέ τάς γυναῖκας, ὅτι οὐκ ὀπύουσιν ἀλλ̉ ὀπύονται.
Απόδοση:
Άλλοι είναι από φυσική προδιάθεση, άλλοι από συνήθεια, όπως είναι εκείνοι που από μικρή ηλικία πέφτουν θύματα διαφθορέων. Όσους είναι από τη φύση τους, αυτούς κανείς δεν μπορεί να τους κατακρίνει ως ακόλαστους (ακρατείς), όπως και δεν μπορεί να κατηγορήσει τις γυναίκες (που) είναι παθητικές και όχι ενεργητικές.
Στον λόγο «Κατά Τιμάρχου» ο περιφανής ρήτορας αναφέρει διεξοδικά όλα τα μέτρα που ο αρχαίος «νομοθέτης» είχε λάβει για να περιφρουρήσει την αρετή των νεαρών αρρένων Αθηναίων:
Αρχικά, συζητά την οδηγία να ξεκινούν τα σχολεία μόνο μετά την ανατολή του ήλιου και να τελειώνουν πριν από τη δύση του ήλιου, με το σκεπτικό ότι το σκοτάδι παρέχει κάλυψη σε όσους έχουν ανάρμοστες προθέσεις απέναντι σε νεαρά αγόρια (Κατά Τιμάρχου 9-10). Πρόσθετοι κανονισμοί επεκτείνονταν στα γυμναστήρια, όπου οι νεαροί Αθηναίοι εκπαιδεύονταν χωρίς ρούχα. Εάν ένας νόμιμος κηδεμόνας πωλούσε ένα νεαρό αγόρι για οικονομικό όφελος, οποιοσδήποτε Αθηναίος πολίτης μπορούσε να τον κατηγορήσει δημοσίως μέσω της επίσημης διαδικασίας του “γράφοντος”. Η συνέπεια για ένα τέτοιο αδίκημα περιελάβανε την απαλλαγή του παιδιού από την υποχρέωση να παρέχει φροντίδα στον κηδεμόνα στα γηρατειά του, ο οποίος το είχε ανταλλάξει για χρήματα (Κατά Τιμάρχου 13). Αυστηρότερα μέτρα ίσχυαν για όσους ήταν επαγγελματίες προαγωγοί, με την ποινή του θανάτου να είναι η ποινή για όσους εκμεταλλεύονταν σεξουαλικά τα παιδιά ελεύθερων πολιτών.
Ο Σωκράτης και ο έρωτας
Όταν πρόκειται για τις απόψεις του Σωκράτη σχετικά με την ομοφυλοφιλία, οι μελετητές συχνά βασίζονται στους διαλόγους και τις αλληλεπιδράσεις που απεικονίζονται στα έργα του Πλάτωνα, συγκεκριμένα στο “Συμπόσιο” και στον “Φαίδρο”.
Στο “Συμπόσιο”, μια συγκέντρωση διανοουμένων συζητά τη φύση του έρωτα. Ενώ ο Σωκράτης δεν εκφράζει ρητά την έγκριση ή την αποδοκιμασία της ομοφυλοφιλίας, ο διάλογός του με τη Διοτίμα διερευνά την έννοια του Έρωτα, μιας πολύπλευρης μορφής αγάπης. Ο Σωκράτης προτείνει ότι η αναζήτηση της ομορφιάς και της σοφίας μέσω του διανοητικού λόγου υπερβαίνει τη σωματική έλξη και το φύλο. Αυτή η προοπτική, γνωστή ως “ασεξουαλική” ερμηνεία, υπονοεί ότι ο Σωκράτης εκτιμά τη διανοητική και συναισθηματική σύνδεση έναντι των σωματικών πτυχών του έρωτα.
Επιπλέον, στον “Φαίδρο”, ο Σωκράτης συμμετέχει σε έναν διάλογο για τον έρωτα και την επιθυμία. Αν και δεν επικροτεί ανοιχτά την ομοφυλοφιλία, ο διάλογος τονίζει τη σημασία μιας γνήσιας σύνδεσης μεταξύ των ατόμων, που υπερβαίνει τα κοινωνικά πρότυπα και τη φυσική εμφάνιση. Η εστίαση του Σωκράτη στην ψυχή και στον πνευματικό δεσμό ενισχύει την ιδέα ότι οι απόψεις του για τον έρωτα δεν περιορίζονταν στις συμβατικές προσδοκίες.
Στην ακόλουθη ομιλία του Δημήτρη Λιαντίνη βρίσκουμε το σχετικό απόσπασμα. Ο διάλογος του Σωκράτη με τον Φαίδρο βρίσκεται στο τριακοστό δεύτερο λεπτό (32:00)
You are currently viewing a placeholder content from Youtube. To access the actual content, click the button below. Please note that doing so will share data with third-party providers.
Ωστόσο, είναι ζωτικής σημασίας να σημειωθεί ότι οι ερμηνείες της σωκρατικής φιλοσοφίας για την ομοφυλοφιλία ποικίλλουν μεταξύ των μελετητών. Ορισμένοι υποστηρίζουν μια πιο διαφοροποιημένη και πολιτισμικά συναφή κατανόηση, λαμβάνοντας υπόψη τους κοινωνικούς κανόνες και τις στάσεις απέναντι στις σχέσεις του ίδιου φύλου στην αρχαία Ελλάδα.
