Ο λαμπερός κόσμος του παρισινού θεάματος μέσα από τα μάτια του Toulouse-Lautrec
Είναι η αρχή της «Μπελ Επόκ», η πιο όμορφη εποχή που γνώρισε το Παρίσι! H Adriana του Midnight in Paris ήθελε να εγκαταλείψει την «ανιαρή» δεκαετία του ‘20 για να ζήσει τη μαγεία της «χρυσής εποχής» του Παρισιού. Και μπορεί ο Gil να είχε δίκιο πως μένουμε ανικανοποίητοι με το κάθε παρόν, ονειροπωλώντας – ο καθένας μας – μια άλλη μακρινή χρυσή εποχή, το τέλος του 19ου αιώνα, όμως, ήταν όντως μια μαγική περίοδος, γεμάτη με λαμπερά θεάματα. Κι αυτόν τον κόσμο του παρισινού θεάματος αποτύπωσε ιδανικά ο Toulouse-Lautrec, ξεδιπλώνοντας τις διάφορες πτυχές του, αφαιρώντας πολλές φορές το χρυσό περιτύλιγμα κι αφήνοντάς τον απογυμνωμένο και ανθρώπινο. Άλλωστε τα χαρακτηριστικά με τα οποία ξεχώρισε ο Lautrec ήταν η οξυδέρκεια και η βαθιά ψυχολογική του διαίσθηση, που τον οδήγησαν πέρα από την απεικόνιση της επιφανειακής πραγματικότητας.
[dropcap size=big]Η[/dropcap] ιστορία του Henri Marie Raymond de Toulouse-Lautrec-Monfa ξεκίνησε στις 24 Νοεμβρίου 1864 στο Albi της Γαλλίας. Όπως μαρτυρά και το μακρύ του όνομα, ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας. Οι γονείς του, Δούκας Alphonse Charles de Toulouse-Lautrec-Monfa και Δούκισσα Adéle Zoë Tapié de Celeyran, ήταν πρώτα ξαδέλφια, γεγονός που είχε επιπτώσεις στην υγεία του καλλιτέχνη. Ο Lautrec υπέφερε από μια άγνωστη γενετική διαταραχή, η οποία απέτρεπε τη σωστή ανάπτυξη των οστών του. Μετά από δύο ατυχήματα ιππασίας, σε ηλικία 13 και 14 χρόνων, κατά τα οποία έσπασε το αριστερό και το δεξί μηριαίο οστό αντίστοιχα, δεν θεραπεύτηκε ολοκληρωτικά, με αποτέλεσμα ν’ αναπτύξει κανονικά έναν ενήλικο κορμό σώματος, με τα πόδια του να παραμένουν όμως κοντά. Η νανοειδής του εμφάνιση δεν τον έκανε ιδιαίτερα αγαπητό ούτε στους αριστοκρατικούς κύκλους του Albi ούτε και στον ίδιο τον πατέρα του, οπότε κι αυτός με τη σειρά του τους απέρριψε. Έγινε μοναχικός, βρίσκοντας παρηγοριά στην τέχνη. Αποφάσισε να γίνει καλλιτέχνης, αφού τελείωσε το σχολείο το 1881. Ο πρώτος επαγγελματίας δάσκαλός του ήταν ο René Princeteau, οικογενειακός φίλος, γνωστός για τα έργα του με στρατιωτικά και ιππευτικά θέματα.
Το 1882, πήγε στο Παρίσι και μαθήτευσε αρχικά στο εργαστήριο του Léon Bonnat και στη συνέχεια σ’ αυτό του Fernard Cormon. Ο τελευταίος τού έδωσε τη δυνατότητα ν’ αναπτύξει την προσωπική του τεχνοτροπία, ενθαρρύνοντάς τον να εξερευνήσει τους δρόμους της πόλης. Στο εργαστήριο του Cormon γνώρισε τους Vincent van Gogh και Émile Bernard, με τους οποίους ανέπτυξε φιλικές σχέσεις.
[dropcap size=big]Η[/dropcap] σημαντική περίοδος για το εικαστικό έργο του Lautrec ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας 1880, όταν ασπάστηκε τον μποέμικο τρόπο ζωής της Μονμάρτης. Στην αρχή άνοιξε δικό του εργαστήριο, δημιουργώντας κυρίως προσωπογραφίες φίλων του. Σύντομα, όμως, τον παρέσυρε η δίνη των καμπαρέ, των τσίρκων και των οίκων ηδονής. Το 1884, γνώρισε τον Aristide Bruant, τραγουδιστή και ιδιοκτήτη του καμπαρέ Mirliton, και εικονογράφησε τα τραγούδια του. Ο Bruant, με τη σειρά του, παραχώρησε στο Lautrec το καμπαρέ του για να εκθέσει τα έργα του.
Ο Toulouse-Lautrec έγινε γνωστός για τις αφίσες του, καταφέρνοντας να τους προσδώσει κάτι από τον χαρακτήρα της υψηλής τέχνης. Τα τελευταία 10 χρόνια της ζωής του δημιούργησε πάνω από 30 αφίσες, θεωρώντας πως η διαφήμιση ως επικοινωνία και μέσο πρόκλησης αντιδράσεων είναι πιο σημαντική από την ίδια την απεικόνιση.
[dropcap size=big]Ε[/dropcap]κτός από τα καμπαρέ, αφιέρωσε πολύ χρόνο και στους οίκους ηδονής, ώστε συχνά έμενε εκεί για βδομάδες, αποτυπώνοντας τη ζωή των γυναικών που δούλευαν και μελετώντας παράλληλα τη συμπεριφορά των θαμώνων. Οι σκηνές αυτές απεικονίζονται στο έργο Εκείνες (1896), τη σημαντικότερη λιθογραφική σειρά του, η δημοσίευση της οποίας συνέπεσε με την έντονη επιδείνωση της φυσικής και πνευματικής του κατάστασης. Στις αρχές του 1899, πέρασε κάποιο χρόνο σε σανατόριο, στο οποίο δημιούργησε μια σειρά με εικόνες τσίρκου. Η κατάστασή του δεν βελτιώθηκε ποτέ, με αποτέλεσμα να πεθάνει στις 9 Σεπτεμβρίου 1901, λίγο πριν κλείσει τα 37, στον Πύργο του Μαλρομέ, υποφέροντας από αλκοολισμό και σύφιλη (την οποία φημολογείται πως κόλλησε σε πορνείο του Παρισιού από την Rosa la Rouge, αγαπημένο μοντέλο των έργων του).
[dropcap size=big]Π[/dropcap]οια είναι, λοιπόν, η ζωγραφική του Toulouse-Lautrec; Είναι αυτή του εικαστικού ρεπορτάζ. Γρήγορη κι ευέλικτη απεικόνιση και παράλληλα εκφραστική και μεταδοτική. Η γραμμή και το χρώμα ρέουν ελεύθερα, αποδίδοντας από μόνα τους την ιδέα της κίνησης. Συνθέσεις ρυθμικές, σφίζουσες από ενεργητικότητα, με έντονα χρώματα. Ενδιαφέρον στοιχείο είναι η απόκρυψη των ποδιών στις συνθέσεις, είτε ως αντίδραση του καλλιτέχνη εξαιτίας των δικών του ατροφικών ποδιών είτε ως αντικατάσταση μιας συγκεκριμένης κίνησης με την ουσία της ίδιας της κίνησης.Τόσο η κίνηση όσο και τα περιγράμματα είναι απλοποιημένα, η απόδοση των μορφών επίπεδη, ενώ υπάρχουν μεγάλες ενιαίες χρωματικές επιφάνειες. Η αφαίρεση και ο δισδιάστατος χαρακτήρας δίνουν μια δύναμη στις αφίσες του καλλιτέχνη λειτουργώντας ως προάγγελος των κινημάτων του φωβισμού και του κυβισμού.
Ο Henri de Toulouse-Lautrec, λοιπόν, δικαιολογημένα θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μεταϊμπρεσιονισμού. Δεν αρκέστηκε μονάχα στην οπτική αντίληψη, αλλά εμβάθυνε στον ψυχισμό των μοντέλων του. Απεκδύθηκε την απαστράπτουσα επιφανειακότητα της νυχτερινής ζωής και παρουσίασε την ανθρώπινη πτυχή της. Ο Toulouse-Lautrec δεν ήταν άλλο, παρά ένας εξαίρετος «χρονικογράφος» της Μονμάρτης.
