Η χαρά του αθλητισμού εξελίσσεται στο Κατάρ σε μια σύγχρονη τραγωδία
Πάνω από μία δεκαετία πριν, η FIFA ανακοινώνει πως το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου του 2022 θα φιλοξενηθεί από το Κατάρ, ένα από τα πλούσια εμιράτα της Μέσης Ανατολής. Σήμερα, αυτό που ο πλανήτης περιμένει ως ένα σπουδαίο αθλητικό γεγονός που θα ψυχαγωγήσει τους φιλάθλους, έπειτα από τα δύσκολα χρόνια του κορωνοϊού που διανύουμε, εξελίσσεται σε μια σύγχρονη τραγωδία.
Lusail, μια υπερσύγχρονη πόλη που μετατράπηκε σε κόλαση για χιλιάδες ανθρώπους
Το Κατάρ, ήδη από τη στιγμή της ανάθεσης, είδε το Παγκόσμιο Κύπελλο ως μια ευκαιρία για την κατασκευή πολύ μεγάλων έργων υποδομής∙ ακόμη και μια πόλη ξεκίνησε να οικοδομείται εξ αρχής, η Lusail. Μια πόλη από το μηδέν, υπερσύγχρονη και φιλική προς το περιβάλλον, όπως οι αρχές του Κατάρ ενημερώνουν, αναδύεται μέσα στην έρημο και στέκεται αγέρωχη στις πολύ υψηλές θερμοκρασίες της Μέσης Ανατολής. Ήδη το νέο αυτό αστικό κέντρο φιγουράρει στις μπροσούρες των τουριστικών πρακτορείων, ως ένας υπερπολυτελής, υπερσύγχρονος προορισμός που όμοιό του δύσκολα ξανασυναντάς.
Πράγματι, η Lusail είναι μια πόλη που στον υπόλοιπο κόσμο δε θα μπορούσαμε να φανταστούμε. Απ’ την άλλη ίσως να ήταν και κάτι που, για τα δεδομένα του Κατάρ, θα έπρεπε να περιμέναμε. Η ανοικοδόμηση των Εμιράτων είναι ραγδαία και οι τεχνικές εταιρείες κάνουν χρυσές δουλειές με τους αμέτρητους τόνους σκυροδέματος που χρησιμοποιούν.
Αυτό που επίσης δεν φανταζόμασταν, μα και πάλι ίσως έπρεπε να περιμένουμε, είναι πως η Lusail χτίζεται πάνω στο αίμα. Οι καταγγελίες για θανάτους εργατών στα μεγάλα τεχνικά έργα του Κατάρ ξεκίνησαν ήδη πριν κάποια χρόνια. Η Διεθνής Συνδικαλιστική Συνομοσπονδία, το 2014, προειδοποίησε πως πριν το πρώτο λάκτισμα της μπάλας, θα έχουν χάσει της ζωή τους πάνω από 4.000 εργάτες στο Κατάρ. Φαίνεται πως δεν έπεσε έξω, καθώς με πρόσφατο ρεπορτάζ του, ο Guardian μιλάει για πάνω από 6.500 νεκρούς.
Τα θύματα, κατά κύριο λόγο Ινδοί και Νεπαλέζοι εργάτες, που μετανάστευσαν στο Κατάρ για να καταφέρουν να επιβιώσουν και να στείλουν στις οικογένειές τους οικονομική βοήθεια. Οι αιτίες θανάτου, κάπως θολές, σαν να κρύφτηκαν κάτω από τη σκόνη της ερήμου. Εξάλλου, ποιος θα νοιαστεί για έναν μετανάστη εργάτη που μπορεί εύκολα να αντικατασταθεί από έναν άλλο;
Για όσους κατάφεραν να ξεφύγουν από την κόλαση της Lusail, το να μιλήσουν ήταν μια απόφαση δύσκολη, αλλά ιδιαίτερα διαφωτιστική για όσα διαδραματίζονται στο Κατάρ. Ημερομίσθια μηδαμινά, ατέλειωτες ώρες εργασίας μέσα στον καύσωνα του Κατάρ, ανύπαρκτες προδιαγραφές ασφαλείας, εργοδότες που παρακρατούν παράνομα τα διαβατήρια των εργατών που πια δεν έχουν πού να πάνε, παρά μένουν εγκλωβισμένοι στις γαλέρες τους.
Η Διεθνής Αμνηστία έχει καταγράψει με λεπτομέρεια τις εργασιακές συνθήκες που είναι πραγματικά εφιαλτικές. Οι συνθήκες διαμονής των εργατών, όπως η Διεθνής Αμνηστία τις κατέγραψε, δεν παρέχουν καμία ασφάλεια, τα δωμάτια είναι βρόμικα και οι εργάτες στιβάζονται σε χώρους που θα έπρεπε να φιλοξενούν πολύ λιγότερα άτομα. Οι χαμηλοί μισθοί δεν καταβάλλονται πάντα στην ώρα τους και αυτό που προκαλεί πραγματικά ανατριχίλα είναι πως η έξοδος από το Κατάρ επιτρέπεται μόνο με άδεια εξόδου που δίδεται από την εταιρεία που απασχολεί τον κάθε εργαζόμενο. Έπειτα απ’ όλα αυτά μπορεί κανείς να πει πως μιλάμε για την εργασία ως βασικό ανθρώπινο δικαίωμα ή μήπως για σύγχρονη δουλεία;
Ποιος, όμως, θα αντιδράσει;
Η απάντηση στη δράση των εκμεταλλευτών (ή δολοφόνων) του Κατάρ δεν έχει έρθει έως σήμερα από κάποιον επίσημο πολιτικό φορέα, εκτός, βέβαια, από τις παγκόσμιες οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η FIFA θα μπορούσε να παρομοιαστεί με του κουφού την πόρτα, αφού όσο και να ακούγονται οι «βροντές» καμία σοβαρή δράση ή έρευνα δεν έχει πραγματοποιήσει. Το ίδιο δυστυχώς ισχύει και για την Ευρωπαϊκή Ένωση ή και για τα μεμονωμένα κράτη, δεδομένου πως μέχρι στιγμής η μόνη αντίδραση έρχεται από τρεις εθνικές ομάδες ποδοσφαίρου, της Νορβηγίας, της Γερμανίας και της Ολλανδίας. Οι κυβερνήσεις τηρούν σιγή ιχθύος.
Η αρμόδια Διεθνής Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (FIFA) έχει κληθεί επανειλημμένα να αναλάβει δράση και να εξαντλήσει τις δυνατότητες που έχει να επηρεάσει το Κατάρ ως προς τις εργασιακές συνθήκες και τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν στο εργατικό δίκαιο της χώρας. Η ιρακινή αρχιτέκτονας Ζάχα Χαντίντ, που έφυγε από τη ζωή το 2016, είχε αναλάβει τον σχεδιασμό του γηπέδου Αλ Ουάκρα, ένα από τα γήπεδα που θα φιλοξενήσουν αγώνες στο Παγκόσμιο Κύπελλο του Κατάρ. Όταν τέθηκε ενώπιόν της το ζήτημα των θανάτων είπε: «Δεν έχω κάποια σχέση με τους εργάτες. Πιστεύω πως είναι ένα ζήτημα -αν υπάρχει ζήτημα- για το οποίο η κυβέρνηση πρέπει να απαντήσει… Ναι, ανησυχώ, αλλά περισσότερο ανησυχώ για τους θανάτους στο Ιράκ, επίσης, κι έτσι τι να κάνω εγώ γι’ αυτό; Δεν το παίρνω με ελαφριά καρδιά αλλά είναι θέμα της κυβέρνησης να το φροντίσει. Δεν είναι το καθήκον μου ως αρχιτέκτονας να ασχοληθώ».
Το 2018, μια άλλη γυναίκα, η Νορβηγή δημοσιογράφος Håvard Melnæs θεώρησε πως είναι χρέος της να ασχοληθεί με όσα ακούγονται και ξεκίνησε την έρευνα για το περιοδικό Josimar. Στο άρθρο της, που είχε τίτλο «The battle of Qatar», κατέγραψε τη μαρτυρία ενός Τσέχου επιβλέποντα εργοταξίου που με ωμότητα της είπε πως, όχι μόνο έχει γίνει μάρτυρας πολλών θανάτων, αλλά πλέον έχει εξοικειωθεί μ’ αυτούς.
Κατά τη διάρκεια όλων αυτών των ετών με τις καταγγελίες να πληθαίνουν από μέρα σε μέρα είναι εμφανές πως κανένας επίσημος ή κυβερνητικός φορέας δεν ασχολήθηκε σοβαρά. Η (σωστή) δημοσιογραφία έβγαλε ξανά το φίδι από την τρύπα. Πιθανόν, χωρίς τις έρευνες της εφημερίδας Guardian και το ανατριχιαστικό ρεπορτάζ της Νορβηγής δημοσιογράφου να μην ξέραμε τόσα πολλά για όσα συμβαίνουν στο Κατάρ, ίσως και τίποτα. Εξάλλου, στην εποχή της «ατομικής ευθύνης» που έχουμε κάνει ευαγγέλιο για τον περιορισμό της πανδημίας, το νοιάξιμο για τους άλλους, η αλληλεγγύη πάνε περίπατο.
«Εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο» υπερθεμάτιζε ο Καζαντζάκης για την ευθύνη που όλοι πρέπει να νιώθουμε, ζώντας σ’ αυτόν τον πλανήτη, καθόλου μόνοι, όπως ίσως νιώθουν τώρα ολοκληρωτικά οι εργάτες του Κατάρ. Μόνοι και εγκαταλελειμμένοι στο έλεος του φόβου και του θανάτου.
*Στη φωτογραφία εξωφύλλου ένα μνημείο που, κατά κυριολεξία, δεν υπάρχει, μοιάζει όμως τόσο πολύ με τα πανύψηλα, εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά δημιουργήματα του Παγκόσμιου Κυπέλλου του Κατάρ. Το εικονικό αυτό μνημείο είναι μέρος του αρχιτετονικού project 1 week-1 project και κάθε το κομμάτι του αντιπροσωπεύει κι έναν εργάτη που έχασε τη ζωή του στο Κατάρ.
Διαβάστε επίσης:
Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας: Αύξηση ρατσιστικής βίας κατά το 2020
Κείμενο: Ανθή Γιάγκα (Lavart)
