Όλα ξεκίνησαν το 1979, όταν έγινε μέλος μιας μουσικής συντροφιάς, που ονομαζόταν Οπισθοδρομική Κομπανία. Η ιδιαίτερη χροιά της, το ταλέντο και το πάθος της, δεν άργησαν να φέρουν σημαντικές συνεργασίες και να την καταξιώσουν ως καλλιτέχνη. Είναι από τις πιο δημοφιλείς Ελληνίδες τραγουδίστριες και, παράλληλα, με μια αξιόλογη καριέρα στο εξωτερικό. Ο λόγος για την Ελευθερία Αρβανιτάκη, η οποία δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Στη συνέντευξη που ακολουθεί μας μιλά για τον εαυτό της, τη μουσική , την οικογένειά της και για την επόμενη επίσκεψή της στη Θεσσαλονίκη.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Βρίσκεστε στο μουσικό στερέωμα εδώ και 40 χρόνια, διαγράφοντας μία πολύ αξιόλογη διαδρομή, που σας έχει κάνει ευρέως γνωστή, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Όλα αυτά τα χρόνια, πόσο πειραματιστήκατε και υπήρξατε ανοιχτή σε διαφορετικά είδη μουσικής;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Όλα αυτά τα χρόνια είναι χρόνια γεμάτα εμπειρίες, είναι χρόνια γεμάτα με πολύ σημαντικές μουσικές συναντήσεις και συνεργασίες και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, είναι χρόνια που με βοήθησαν να καταλάβω ότι πρέπει να εμπιστεύεσαι τους πειραματισμούς και τις εκπλήξεις που έρχονται στο δρόμο σου. Είχα την τύχη να συνεργαστώ με πολλούς και διαφορετικούς δημιουργούς από το εξωτερικό– από τον Ara Dinkjian και τον Philip Glass, ως την Dulce Pontes, την Cesaria Evora, την Buika και τον Javier Limon – αλλά και με σπουδαίους Έλληνες δημιουργούς, όπως ο Νίκος Ξυδάκης, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, ο Σταμάτης Σπανουδάκης, ο Νίκος Μαμαγκάκης. Μιλάμε για διαφορετικές καταβολές και επιρροές άρα και για διαφορετικά ύφη και ηχοχρώματα. Αν, δε, σκεφτώ και τα χρόνια της Οπισθοδρομικής Κομπανίας ή ή ακόμα και τον τρόπο που έχω προσεγγίσει την παράδοση , μπορώ να πω ότι έχω πειραματιστεί αρκετά με διάφορα μουσικά ήδη κι έχω προσπαθήσει να προτείνω ένα νέο ήχο μέσα από τις δουλειές μου.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Συναυλίες και φεστιβάλ σε Αγγλία, Πορτογαλία, Βέλγιο, Μεξικό, Ισπανία, και η λίστα είναι μεγάλη… Το κοινό διαφέρει; Ποιο θεωρείτε ότι σας αγκάλιασε περισσότερο και ποιο, ίσως, ήταν το πιο «δύσκολο»;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Κατ’ αρχήν υπάρχει μια πολύ μεγάλη διαφορά στο κοινό του εξωτερικού γιατί δε γνωρίζει την ελληνική γλώσσα. Εκεί το κοινό ταυτίζεται με το αίσθημα που του μεταδίδει η μουσική κυρίως, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το κοινό γίνεται λιγότερο εκδηλωτικό. Όλα αυτά τα χρόνια των ταξιδιών, εκτός απο την Ελλάδα και την Κύπρο, υπάρχει μια σταθερή σχέση με το κοινό στην Ισπανία, την οποία επισκέπτομαι κάθε χρόνο από το 1998 ως σήμερα. Ως προς το “δύσκολο κοινό” που λέτε δεν υπάρχει στην πραγματικότητα καθώς πρόκειται για ένα κοινό εκπαιδευμένο στο να ακούει διαφορετικές μουσικές.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Ποια είναι η πιο ιδιαίτερη και συγκινητική στιγμή, που θυμάστε ότι ζήσατε, κατά την διάρκεια κάποιας συναυλίας σας;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Η πιο ιδιαίτερη και συγκινητική στιγμή για μένα ήταν η συναυλία μου στο Carnegie Hall. Ποτέ δε θα ξεχάσω τον τρόπο που με υποδέχθηκε το κοινό και την ανταπόκρισή του σε κάθε τραγούδι.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Έχετε συνεργαστεί με μεγάλα ονόματα, τόσο της εγχώριας όσο και της διεθνούς σκηνής, όπως ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο Σταμάτης Σπανουδάκης, η Cesaria Evora, ο Philip Glass. Ποιές συνεργασίες θα μπορούσατε να πείτε ότι σας άλλαξαν και σας εξέλιξαν, τόσο σαν καλλιτέχνη όσο και σαν άνθρωπο;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Όλες οι συναντήσεις έχουν κάτι να σου δώσουν. Όλες οι συναντήσεις σε εξελίσσουν, σε πάνε παρακάτω.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Οι απογοητεύσεις και η κούραση αποτελούν και αυτές κομμάτι της δουλειάς σας. Υπήρξε κάποια στιγμή που σκεφτήκατε πως δεν θέλετε να προχωρήσετε άλλο;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Την περίοδο μετά την Οπισθοδρομική Κομπανία είχα σκεφτεί να σταματήσω. Έβγαινα από ένα γκρουπ κι έπρεπε να στήσω μια πορεία στην μουσική μόνη μου κι αυτό με φόβιζε. Όμως, μετά την επιμονή του Χρήστου Νικολόπουλου να παίξουμε μαζί συνάντησα τον Σταμάτη Σπανουδάκη και η προσωπική πορεία στην μουσική ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Τι είναι για εσάς η μουσική και τι, κατά την γνώμη σας, θα μπορούσε να εκφράζει; Εκτός από ψυχαγωγία και προσωπική λύτρωση, θα μπορούσε να είναι και ένας τρόπος επικοινωνίας, που να έχει κοινωνικό στόχο;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Για μένα η μουσική είναι ο μισός μου εαυτός. Το πρώτο μισό είναι η προσωπική ζωή και το δεύτερο είναι η μουσική και τα τραγούδια. Εκφράζει λύπες, χαρές, το μαζί και το χώρια, είναι συντροφιά και πολλές φορές φορές παρηγοριά. Σε διάφορες περιόδους κρίσης, όχι μόνο στην Ελλάδα, τα τραγούδια έχουν περιγράψει συνθήκες και έχουν σηματοδοτήσει αγώνες και κοινωνικές διεκδικήσεις. Το πολιτικό τραγούδι στην Ελλάδα έχει παίξει έναν πολύ σημαντικό ιστορικό ρόλο.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Τι είναι αυτό που συμβάλλει στη διαχρονικότητα ενός τραγουδιού; Με ποιον τρόπο κάποια τραγούδια, από ένα σημείο και μετά, χαρακτηρίζονται ως κλασικά;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Μεγάλα τραγούδια, κλασικά τραγούδια είναι εκείνα που αντέχουν στο χρόνο, που αυτό που λένε – και ο τρόπος με τον οποίο τον λένε – εκφράζουν γενιές και γενιές. Πάρτε για παράδειγμα το Imagine του John Lennon, ένα τραγούδι που έχει ξεπεράσει τα σύνορα και μιλάει για ένα διαχρονικό κοινωνικό αγαθό: την ειρήνη και την αρμονία. Ή, για να μιλήσουμε για την Ελλάδα, να αναφερθούμε τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, για παράδειγμα, που έγιναν τραγούδια μιας γενιάς που έπρεπε να αντιμετωπίσει την δικτατορία και που ακούγονται μέχρι σήμερα.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Αν κάποιος νέος/α ζητούσε την συμβουλή σας και σας ρωτούσε να του πείτε με 3 λέξεις, τι χρειάζεται κάποιος για να μπορέσει να επιβιώσει και να αναδειχτεί στον χώρο της μουσικής, ποιες θα ήταν αυτές;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Ρεπερτόριο, στόχος, πάθος.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Γεννηθήκατε και μεγαλώσατε στον Πειραιά, αλλά η καταγωγή των γονιών σας είναι νησιώτικη. Τι αντίκτυπο είχαν οι ρίζες σας στις μουσικές επιλογές, αλλά και σε προσωπικό επίπεδο;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Τα περισσότερα καλοκαίρια μου μέχρι τα 18 τα πέρναγα σε αυτό το υπέροχο νησί, την Ικαρία. Έπαιξαν μεγάλο ρόλο τα πανηγύρια της Ικαρίας στη διαμόρφωση του χαρακτήρα μου, αλλά και των μουσικών μου εξερευνήσεων.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Πόσο εύκολο ήταν να συνδυάσετε μια καριέρα, που έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις και μετακινήσεις, μετά με την έλευση των παιδιών σας; Νιώσατε ποτέ ότι σε κάτι από τα δύο θα έπρεπε να έχετε δώσει περισσότερο χρόνο από αυτόν που του αφιερώσατε;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Δεν ήταν καθόλου εύκολο να τα συνδυάσεις. Υπήρχαν εποχές που κέρδιζε την προσοχή μου η οικογένειά μου και εποχές που όλη μου η προσοχή ήταν συγκεντρωμένη στην μουσική. Τελικά όμως μπορώ να πω ότι η ισορροπία μεταξύ των δύο υπήρξε και μάλιστα με έναν τρόπο επιτυχημένο.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Τα παιδιά σας κατοικούν στο εξωτερικό. Τα ενθαρρύνατε για αυτήν τους την απόφαση;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Τα ενθάρρυνε η εποχή, η κρίση κι εγώ στέκομαι πάντα δίπλα στις επιθυμίες τους. Θα ήθελα πολύ να ζούσαν στην Ελλάδα, αλλά οι συνθήκες δεν το επέτρεψαν.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Ποια είναι η Ελευθερία σήμερα, σε σχέση με εκείνη την Ελευθερία, που έκανε τα πρώτα της βήματα το 1979, ως μέλος της Οπισθοδρομικής Κομπανίας; Ποιες είναι οι απώλειες και ποια τα δώρα που φέρνει η ωριμότητα;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Αν κάτι έχει χαθεί από τα πρώτα χρόνια της Οπισθοδρομικής, είναι η ξεγνοιασιά κι η αθωότητα. Αυτό που έρχεται με την ωριμότητα ως “συν”, είναι η ικανότητα να ξεχωρίζεις τα πραγματικά σημαντικά από τα λιγότερο ουσιαστικά και να αντιμετωπίζεις καθημερινά προβλήματα που προκύπτουν με λιγότερο άγχος.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Με ποιο τραγούδι σας έχετε συνδεθεί περισσότερο συναισθηματικά; Ποιο σας εκφράζει περισσότερο ή ταυτίζεται με κάποια δυνατή ανάμνησή σας;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Το “Θα σπάσω κούπες” είναι ένα τραγούδι που σηματοδότησε την περίοδό μου με την Οπισθοδρομική Κομπανία και το “Παράπονο” του Ελύτη το οποίο για μένα είναι μάθημα ζωής.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Έχετε ερμηνεύσει πολλές φορές μελοποιημένη ποίηση. Εσείς πόσο συχνά διαβάζετε και ποιες είναι οι αναγνωστικές σας προτιμήσεις;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Γενικά το διάβασμα είναι κάτι που με ξεκουράζει. Ανάλογα με την περίοδο διαβάζω περισσότερο ή λιγότερο. Διαβάζω κυρίως λογοτεχνία. Αγαπώ ιδιαίτερα το ιστορικό και το αστυνομικό μυθιστόρημα.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Για πολλούς η μουσική αποτελεί το άδειασμα της καθημερινότητας και την ανάπαυλα του μυαλού. Εσείς τι απολαμβάνετε στον ελεύθερο χρόνο σας;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Εκτός από το διάβασμα για το οποίο μιλήσαμε παραπάνω, αγαπώ την ζωγραφική, το θέατρο και το σινεμά. Τα καλοκαίρια, όσο ο χρόνος το επιτρέπει, περνάω αρκετές ώρες στην θάλασσα.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Ζείτε στο κέντρο της Αθήνας και έχετε εκφράσει τη μεγάλη αγάπη σας για την πόλη. Ποια είναι η σχέση σας με την Θεσσαλονίκη;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Στην Θεσσαλονίκη έχω ζήσει τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο πάρα πολύ μεγάλες χαρές. Το κέντρο της πόλης με γοητεύει πολύ και ίσως είναι η μόνη πόλη όπου νιώθω κάπου κάπου αυτή την ξεγνοιασιά που λέγαμε πιο πάνω.
Μαρία Καστανάρα (Lavart) – Στις 12 Ιουνίου θα εμφανιστείτε μαζί με τον Γιάννη Κότσιρα στο Θέατρο Δάσους, σε μια συναυλία, η οποία αποτελεί μέρος της περιοδείας που κάνετε μαζί, αυτό το καλοκαίρι, σε Ελλάδα και Κύπρο. Τι θα λέγατε για την συνεργασία σας με τον Γιάννη Κότσιρα, δεδομένου ότι εμφανίζεστε ξανά μαζί επί σκηνής μετά από 20 χρόνια;
Ελευθερία Αρβανιτάκη – Παρ’ όλο που γίνεται εντελώς σε άλλη βάση αυτή η συνάντηση με τον Γιάννη, που είναι πια ένας ολοκληρωμένος καλλιτέχνης με σεβαστή προσωπική πορεία στην μουσική, μου θυμίζει ακόμα εκείνο το παιδί που γνώρισα πριν 20 χρόνια και ξεκίνησε την σταδιοδρομία του μαζί μου. Χαίρομαι πολύ που μοιραζόμαστε την σκηνή φέτος και ξεκινάμε μια μεγάλη περιοδεία.
Συνέντευξη: Μαρία Καστανάρα (Lavart)
Φωτογραφίες: Γιώργος Καπλανίδης
