Τα μυθιστορήματα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι είναι υπαρξιακά πεδία μάχης όπου η ανθρώπινη φύση, η ηθική και το βάρος της ελεύθερης βούλησης αναλύονται με απαράμιλλο ψυχολογικό βάθος.
Το έργο του παρουσιάζει μερικούς από τους πιο μερικούς από τους πιο βαθυστόχαστους διαλογισμούς για την ανθρώπινη κατάσταση, προσφέροντας διαχρονικά διδάγματα που συνεχίζουν να προκαλούν και να φωτίζουν την κατανόηση της ζωής.
1. Η αληθινή ελευθερία έγκειται στην ηθική υπευθυνότητα.
Ο Ντοστογιέφσκι δεν αντιλαμβάνεται την ελευθερία ως απλή αυτονομία η απουσία περιορισμών, αλλά μάλλον ως μια βαθιά ηθική δοκιμασία. Στο «Έγκλημα και Τιμωρία», το πείραμα του Ρασκόλνικοφ με τη θεωρία του «υπεράνθρωπου», την πεποίθηση του ότι ορισμένα άτομα είναι υπεράνω του ηθικού νόμου, τον οδηγεί σε μια άβυσσο ψυχολογικού μαρτυρίου.
Το μυθιστόρημα αποκαλύπτει τελικά ότι η αληθινή ελευθερία δεν προκύπτει αψηφώντας την ηθική αλλά αγκαλιάζοντας το βάρος της.
Παρομοίως στους «Αδελφούς Καραμάζοφ» ο ισχυρισμός του Ιβάν Καραμάζοφ ότι «αν δεν υπάρχει θεός, όλα επιτρέπονται» απεικονίζει ένα τρομακτικό παράδοξο: όταν οι ηθικοί περιορισμοί διαλύονται, ακολουθεί η υπαρξιακή απελπισία. Ο Ντοστογιέφσκι μας προειδοποιεί ότι η ανεξέλεγκτη αυτονομία μπορεί να οδηγήσει στον μηδενισμό και ότι η γνήσια ελευθερία είναι η ικανότητα να επιλέγουμε την ηθική υπευθυνότητα έναντι του ατομικού συμφέροντος.
Αν και πολλοί όπως ο Κορνήλιος Καστοριάδης διαφωνεί με αυτή την οπτική, ο Ντοστογιέφσκι μας παρουσιάζει μια εναλλακτική λύση στη νιτσεϊκή θέληση για εξουσία: η αληθινή ελευθερία δεν είναι η διεκδίκηση μιας απεριόριστης θέλησης αλλά η αποδοχή ευθύνης απέναντι στους άλλους , ακόμη και όταν δεν υπάρχει θεϊκός νομοθέτης για να την επιβάλει.
(Διάβασε το υπόλοιπο άρθρο παρακάτω)
7 Facts για τον Ντοστογιέφσκι: Ήξερες ότι έγραψε μυθιστόρημα μέσα σε 26 μέρες;
2. Ο πόνος είναι το καμίνι της αυθεντικής ύπαρξης.
Ίσως περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο συγγραφέα, ο Ντοστογιέφσκι απεικονίζει τον πόνο όχι ως βάσανο που πρέπει να αποφεύγεται, αλλά ως απαραίτητο πέρασμα προς την αυτογνωσία.
Οι χαρακτήρες του είτε πρόκειται για τον βασανισμένο Ρασκόλνικοφ είτε για τον διωκόμενο πρίγκιπα Μίσκιν (Ο ηλίθιος) είτε για τον υπαρξιακά καταρρακωμένο Ντμίτρι Καραμάζοφ δεν υπομένουν απλώς τον πόνο, αλλά μεταμορφώνονται από αυτόν.
Για τον Ντοστογιέφσκι ο πόνος αφαιρεί τις ψευδαισθήσεις του εγώ και αναγκάζει το άτομο να αντιμετωπίσει την ίδια του τη φύση.
3. Η αγάπη είναι η υψηλότερη μορφή της ανθρώπινης κατανόησης.
Οι χαρακτήρες του Ντοστογιέφσκι δε βρίσκουν τη σωτηρία στον ορθολογισμό ή τη διανοητική ευφυία στον ορθολογισμό ή τη διανοητική ευφυΐα αλλά στην αγάπη, ιδιαίτερα στις πιο άνευ όρων και θυσίας μορφές της.
Ο Αλιάσα Καραμάζοφ ενσαρκώνει αυτή την αρχή, όπως και η Σόνια Μαρμελάντοφ στο «Έγκλημα και Τιμωρία», η οποία αντιπροσωπεύει μια λυτρωτική δύναμη μέσω της ανιδιοτελούς αγάπης της για τον Ρασκόλνικοφ.
Δεν πρόκειται για ρομαντική αγάπη, αλλά για μια ολοκληρωτική, σχεδόν χριστιανική συμπόνια που υπερβαίνει την ανθρώπινη αδυναμία. Είναι μια αγάπη που δεν απαιτεί, δεν κατέχει και δεν επιδιώκει την ανωτερότητα, αλλά αντιθέτως κατανοεί και συγχωρεί.
10 ερωτήσεις για να δεις αν ξέρεις τον Ντοστογιέφσκι ή απλώς κάνεις πως ξέρεις!
Βέβαια, ο Ντοστογιέφσκι ποτέ δεν είναι αρκετός, ας διαβάσουμε και τα παρακάτω αποφθέγματά του:
15 αποφθέγματα του Ντοστογιέφσκι.
1.“Δεν χρειάζεται πολύ για να καταστρέψεις έναν άνθρωπο. Το μόνο που χρειάζεται είναι να τον πείσεις ότι η δουλειά που κάνει στερείται εντελώς και αναμφισβήτητα κάθε χρησιμότητα και νόημα.”
2.“Κανείς πρέπει να μιλά ανοιχτά με τους άλλους ώστε να αποκαλύπτει τις σκέψεις του μέσα από το πρόσωπο του, που δείχνει την ανησυχία που κρύβει η καρδιά του. Μια λέξη που λέγεται με πειθώ, με απόλυτη ειλικρίνεια και χωρίς κανένα δισταγμό, ενώ κοιτάς τον άλλον μέσα στα μάτια σημαίνει πολλά περισσότερα από ότι πολλές σελίδες από ένα βιβλίο.”
3.“Μην γεμίζεις την μνήμη σου με όλες εκείνες τις φορές που αισθάνθηκες να σε προσβάλλουν. Ίσως καταλήξεις να μην έχεις χώρο για τις υπέροχες στιγμές που πέρασες.”
4.“Ένας άνθρωπος που ξέρει πως να αγκαλιάσει έναν άλλον, είναι καλός άνθρωπος.”
5.“Η ψυχή γιατρεύεται όταν είσαι κοντά σε παιδιά.”
6.“Τίποτα πιο δύσκολο από την ευθύτητα και τίποτα πιο εύκολο από την κολακεία.”
7.“Είναι καλύτερο να είσαι δυστυχισμένος και να γνωρίζεις το χειρότερο παρά να είσαι ευτυχισμένος στον παράδεισο των ηλιθίων.”
8.“Χωρίς Θεό, όλα επιτρέπονται.”
9.“Σε μια καρδιά που αγαπά πραγματικά ή η ζήλια θα σκοτώσει την αγάπη ή η αγάπη θα σκοτώσει την ζήλια.”
10.“Οι μεγάλοι δεν ξέρουν ότι ένα παιδί μπορεί να δώσει μια πολύ καλή συμβουλή ακόμη και για την πιο σοβαρή περίπτωση.”
11.“Πολλές δυστυχίες έχουν έρθει στον κόσμο από παρεξηγήσεις και από πράγματα που δεν ειπώθηκαν.”
12.“Ένας άνθρωπος με αυτογνωσία μπορεί να σέβεται, έστω και ελάχιστα, τον εαυτό του;”
13.“Η εξουσία δίνεται μόνο σε αυτούς που τολμούν και σκύβουν για να την πάρουν. Μόνο ένα πράγμα έχει σημασία: να είσαι ικανός για να τολμήσεις.”
14.“Το να λες ψέματα είναι ένα υπέροχο πράγμα επειδή σε οδηγεί στην αλήθεια.”
15.“Νομίζω πως ο καλύτερος ορισμός για τον άνθρωπο είναι το αγνώμον δίποδο.”
Διαβάστε περισσότερες ερωτικές καταθέσεις από αγαπημένους λογοτέχνες:
- Οδυσσέας Ελύτης: «Όλα τα πήρε το καλοκαίρι με τα μισόλογα τα σβησμένα»
- Τα γράμματα του Ρίλκε που μάς καθοδηγούν διαχρονικά: «Έρωτας δε θα πει ν’ ανοίγεσαι…είναι…»
- 11 σπουδαία αποφθέγματα του Τερζάκη: «Τι σχέση έχει με την αγάπη ο έρωτας; Η αγάπη είναι …»
- Καβάφης: «Επέστρεφε συχνά και παίρνε με, αγαπημένη αίσθησις επέστρεφε και παίρνε με»
- Τα ερωτικά, τολμηρά και απαγορευμένα ποιήματα του Μπωντλαίρ
- Τι είναι ο έρωτας; 10 ποιήματα προσπαθούν να του δώσουν μορφή
- Η Μαλβίνα Κάραλη σε ένα ερωτικό απόσπασμα: «Ακραία, απόλυτη βία ο έρωτας..»
- Αποφθέγματα των αρχαίων Ελλήνων για τον έρωτα – Τι ήταν ο έρωτας για αυτούς;
