10 λέξεις που «απαγορεύονται» σ’ έναν πόλεμο

Ο πόλεμος δεν είναι μόνο όπλα, είναι και λέξεις. Στον πόλεμο, δεν απαγορεύονται μόνο οι πράξεις απαγορεύονται και τα συναισθήματα.

Αν πεις “ειρήνη”, σε λένε αφελή.
Αν πεις “νεκρό παιδί”, σε λένε προπαγανδιστή.
Αν πεις “και οι δύο πλευρές υποφέρουν”, σε λένε προδότη.

Σε κάθε πόλεμο, δημιουργείται ένα άτυπο λεξιλόγιο επιτρεπτών λέξεων: “χτύπημα”, “στόχος”, “νίκη”, “απειλή”, “δικαίωμα”. Και πολλές λέξεις οι πιο ανθρώπινες απλώς εξαφανίζονται. Όχι γιατί δεν υπάρχουν, αλλά γιατί σπάνε την αφήγηση, δεν χωράνε στο σενάριο “εμείς οι καλοί, αυτοί οι κακοί”.

Ο Τζορτζ Όργουελ, στο 1984, δεν φαντασιώθηκε μόνο έναν ολοκληρωτισμό βασισμένο στη βία, αλλά έναν ολοκληρωτισμό βασισμένο στη γλώσσα. Εκεί όπου οι λέξεις αφαιρούνται, αναστρέφονται, ή εξαφανίζονται. Στο καθεστώς του Big Brother, δεν λέγεται πια “ελευθερία”, αλλά “εγκληματική σκέψη”. Δεν υπάρχει “πόνος”, αλλά “αναμόρφωση”. Ο Όργουελ μας υπενθύμισε πως όταν δεν μπορείς να ονομάσεις κάτι, δεν μπορείς ούτε να το σκεφτείς πόσο μάλλον να του αντισταθείς.

Και αυτή είναι η μεγάλη αλήθεια του πολέμου: ο έλεγχος των λέξεων προηγείται του ελέγχου των ανθρώπων. Η εξάλειψη της λέξης “συμπόνια” οδηγεί στην απάθεια. Η γελοιοποίηση της λέξης “ειρήνη” οδηγεί στη σιωπή. Κι έτσι, μένουμε μόνο με όρους όπως “στόχος εξουδετερώθηκε” ,αντί για “άνθρωπος σκοτώθηκε”.
(Διαβάστε τις λέξεις παρακάτω)

Πόλεμος και Ειρήνη: γιατί το αριστούργημα του Τολστόι είναι πιο επίκαιρο από ποτέ ;

Οι 10 λέξεις που δεν λέγονται σε πόλεμο:
1. Ανακωχή
Όποιος μιλά για παύση πυρός, κατηγορείται ότι δεν παίρνει θέση. Όμως χωρίς ανάπαυλα, δεν υπάρχει σκέψη.

2. Συμπόνια
Αν νιώσεις έστω και μια στάλα λύπη για “τον εχθρό”, θεωρείσαι επικίνδυνος. Λες και η συμπόνια έχει εθνικότητα.

3. Χαμένες ζωές
Στα δελτία τύπου μιλάνε για “απώλειες”. Όχι για ανθρώπους με όνομα, όνειρα και παπούτσια στο χαλάκι.

4. Ευθύνη
Η πιο άβολη λέξη. Όλοι έχουν δίκιο, κανείς δεν έχει ευθύνη. Όλοι “απαντούν”, κανείς δεν ξεκινάει.

5. Ανθρώπινη ζωή
Γίνεται στατιστική. Απόλυτος αριθμός. Παρενέργεια. Αλλά όχι κάτι ιερό.

6. Συγγνώμη
Σπάνια θα τη δεις σε πολεμική ρητορική. Θεωρείται αδυναμία. Αλλά είναι η πιο γενναία πράξη.

7. Αλήθεια
Η αλήθεια κόβεται, μοντάρεται, μισοφαίνεται. Στον πόλεμο, ό,τι δεν εξυπηρετεί το αφήγημα, θάβεται.

8. Φόβος
Ο στρατιώτης απαγορεύεται να φοβάται. Ο άμαχος πρέπει να αντέξει. Ο φόβος είναι για “τους άλλους”.

9. Σιωπή
Δεν επιτρέπεται να σωπαίνεις. Ή είσαι μαζί μας, ή είσαι εχθρός. Η σιωπή σου γίνεται “θέση” και διώκεται.

10. Ανθρωπιά
Η πιο απαγορευμένη λέξη. Γιατί η ανθρωπιά δεν διαλέγει στρατόπεδο. Θρηνεί τους πάντες.

Όταν ξεσπάει πόλεμος, δεν πεθαίνουν μόνο άνθρωποι. Πεθαίνουν και οι λέξεις που μας κρατούν ανθρώπινους.Αν θέλουμε κάποτε να φτάσουμε στην ειρήνη, ίσως πρέπει πρώτα να τις αναστήσουμε.

«Όπως είχε πει και ο Βάλτερ Μπένγιαμιν…»
Ο φιλόσοφος Βάλτερ Μπένγιαμιν, Εβραίος στοχαστής που κυνηγήθηκε από τους Ναζί και αυτοκτόνησε προσπαθώντας να διαφύγει, είχε γράψει το εξής τρομακτικά διαχρονικό:

«Η παράδοση των καταπιεσμένων μας διδάσκει ότι η “κατάσταση έκτακτης ανάγκης” στην οποία ζούμε δεν είναι η εξαίρεση. Είναι ο κανόνας.»

Αυτό σημαίνει πως ο πόλεμος δεν είναι μια ιστορική ανωμαλία είναι συστατικό της εξουσίας. Και ακριβώς γι’ αυτό, οι λέξεις που γεννιούνται μέσα από το βίωμα της καταπίεσης όπως “ανθρωπιά”, “φόβος”, “ευθύνη”, “αλήθεια”, είναι επικίνδυνες. Όχι επειδή είναι ψέματα αλλά επειδή μπορούν να σπάσουν το μονοπώλιο της ισχύος. Να υπενθυμίσουν στους θεατές του πολέμου πως πίσω από τις εικόνες υπάρχει αίμα.

Σε κάθε πόλεμο, ο πρώτος νεκρός είναι η αλήθεια. Ο δεύτερος, η λέξη που δεν επιτρέπει να συνηθίσουμε τον θάνατο.

Διαβάστε κι άλλα άρθρα που αγαπήσαν οι αναγνώστες μας: