Πράγματι, ο μύθος του «Κρυφού Σχολειού» δεν ανταποκρίνεται στην ιστορική πραγματικότητα. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, λειτουργούσαν πολυάριθμα ελληνικά σχολεία.
Η εκπαίδευση των Ελλήνων γινόταν σε τοπικά σχολεία αλλά και σε μεγάλες σχολές με οικονομική συνδρομή Ελλήνων ντόπιων ή της διασποράς και την υποστήριξη και καθοδήγηση της Εκκλησίας.
Η αλήθεια για την παιδεία στην Τουρκοκρατία και τα πραγματικά ελληνικά σχολεία που άνθισαν μέσα στη σιωπή: Για δεκαετίες, το «Κρυφό Σχολειό» παρουσιάστηκε ως ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο διατηρήθηκε η ελληνική γλώσσα και τα γράμματα κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.
Η εικόνα ενός ιερέα που διδάσκει στα κρυφά με φως από ένα κερί και φόβο στη ψυχή έγινε σχεδόν εθνικό αφήγημα. Όμως η ιστορική έρευνα και η κοινή λογική αποκαλύπτουν κάτι διαφορετικό, το «κρυφό σχολειό» ήταν ένας ρομαντικός μύθος του 19ου αιώνα.
(Διαβάστε τα ελληνικά σχολεία επί τουρκοκρατίας παρακάτω)
«Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια»: Ποια είναι η ιστορία της φράσης που ρίζωσε στην ελληνική κοινωνία;
Σημαντικά ελληνικά σχολεία κατά την Τουρκοκρατία
1. Ιωάννινα -Μαρουτσαία Σχολή και Καπλάνειος Σχολή
Τα Ιωάννινα υπήρξαν εξέχον πνευματικό κέντρο. Η Μαρούτσιος Σχολή ιδρυθείσα το 1742, αναβαθμίστηκε σημαντικά υπό τη διεύθυνση του Αθανάσιου Ψαλίδα το 1796. Αργότερα με τη χρηματοδότηση του Ζωή Καπλάνη, ιδρύθηκε η Καπλάνειος Σχολή, η οποία συνέχισε το έργο της.
2.Μεσολόγγι – Παλαμαϊκή Σχολή
Το Μεσολόγγι διέθετε σχολεία που συνέβαλαν στην πνευματική ανάπτυξη της περιοχής. Η Σχολή Παλαμά συγκεκριμένα αποτέλεσε σημαντικό εκπαιδευτικό ίδρυμα με έμφαση στη διδασκαλία των ελληνικών γραμμάτων και της φιλοσοφίας.
3. Δημητσάνα – Σχολή Δημητσάνας
Η Δημητσάνα φιλοξενούσε σχολή που λειτουργούσε με την υποστήριξη της Εκκλησίας και της τοπικής κοινότητας, παρέχοντας εκπαίδευση σε θέματα θεολογίας και ελληνικών γραμμάτων.
4.Μηλιές Πηλίου – Σχολή Μηλέων
Στις Μηλιές του Πηλίου, η Σχολή Μηλέων αποτέλεσε σημαντικό εκπαιδευτικό κέντρο με έμφαση στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και της φιλοσοφίας.
5. Τύρναβος – Σχολή Τυρνάβου
Στο Τύρναβο λειτουργούσε σχολή που παρείχε εκπαίδευση σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα, συμβάλλοντας στην πνευματική ανάπτυξη της περιοχής.
6. Κοζάνη – Σχολή Κοζάνης
Η Κοζάνη διέθετε σχολή που λειτουργούσε με την υποστήριξη της τοπικής κοινότητας, προσφέροντας εκπαίδευση σε θέματα ελληνικών γραμμάτων και θεολογίας. Η σχολή λειτούργησε στο τέλος του 17ου αιώνα με πρώτο δάσκαλο τον Γρηγόριο Κονταρή, ο οποίος δίδασκε Αριστοτέλη και Θεολογία.
7. Σμύρνη – Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης
Η Σμύρνη φιλοξενούσε την Ευαγγελική Σχολή ένα από τα σημαντικότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της εποχής με ευρύ φάσμα διδασκαλίας και σημαντική συμβολή στην πνευματική ζωή της περιοχής.
8.Πάτμος – Πατμιάδα Σχολή
Στην Πάτμο, η Πατμιάδα Σχολή ιδρυθείσα το 1713 αποτέλεσε σημαντικό θεολογικό και φιλοσοφικό κέντρο με ευρύ φάσμα διδασκαλίας.
9. Άργος – Σχολή Άργους
Στο Άργος λειτουργούσε σχολή που παρείχε εκπαίδευση σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα, συμβάλλοντας στην πνευματική ανάπτυξη της περιοχής. Άρχισε να λειτουργεί γύρω στο 1798 με την φροντίδα του Δημογέροντα και Βεκίλη στην Κωνσταντινούπολη Νικόλαου Περρούκα.
10. Κωνσταντινούπολη – Μεγάλη του Γένους Σχολή
Η Μεγάλη του Γένους Σχολή, ιδρυθείσα το 1454 στο Φανάρι της Κωνσταντινούπολης αποτέλεσε κορυφαίο εκπαιδευτικό ίδρυμα του Ελληνισμού με μακρά ιστορία και σημαντική συμβολή στην πνευματική ζωή.
Η αλήθεια είναι πως όχι απλώς υπήρχαν σχολεία αλλά πολλά από αυτά ήταν σπουδαία πνευματικά κέντρα. Ο Ήρκος Αποστολίδης σε δημόσια παρέμβασή του μέσω της εκπομπής του «Σήμερα: παιδεία καὶ γλῶσσα: Ἱστορία τῆς νέας ἑλληνικῆς γλώσσας», το λέει χωρίς περιστροφές:
«Τα χρόνια της σκλαβιάς όπως καταλαβαίνει κανείς δεν υπάρχει επίσημη παιδεία. Υπάρχουν σχολεία. Προσέξτε. Μην κάνουμε αυτό το λάθος, το ασύλληπτο, ας πούμε, της εθνικής παιδείας μέχρι πρόσφατα, πως τάχα υπήρχαν κρυφά σχολιά και τέτοια. Αυτά είναι ψέματα, είναι μύθοι του 19ου αιώνα. Έχουμε άπειρα σχολεία, αν όχι άπειρα, εκατοντάδες σχολεία. Αυτά τα σχολεία λειτουργήσαν, τα ξέρουμε. Γνωρίζουμε και τους καθηγητές τους. Να σας αναφέρω έτσι ως παράδειγμα την Αθωνιάδα σχολή στον Άθο με περίφημους δασκάλους και λόγιους. Υπήρχαν πάρα πολλά, πολύ ενδιαφέροντα σχολεία στο Μεσολόγγι ιδίως στο Μεσολόγγι και μάλιστα από φωτισμένους δασκάλους ένας από αυτούς ήταν πρόγονος του Παλαμά. Μάλιστα, η οικογένεια του Παλαμά, του ποιητή του Παλαμά, έχει περίπου 200 χρόνια ιστορία. Ήταν διαφωτιστής του γένους, ο παππούς του.
Και δίδασκε εκεί, κανονικά. Τους Τούρκους δεν τους ενδιέφερε να υπάρχουν σχολεία. Αρκεί οι υπόδουλοι, οι ραγιάδες, να πλήρωναν τους φόρους. Αυτή είναι η ιστορία. Αν πληρώνανε φόρους, δεν τους ενδιέφερε η μόρφωση, δεν τους απασχολούσε. Όλο αυτό το παραμύθι περί κρυφού σχολειού έχει γεννηθεί από κάτι τελείως διαφορετικό. Δηλαδή σ’ ένα πολύ μικρό τόπο, ένα μικρό χωριό που έχει 50-100 κατοίκους, φυσικά και δεν υπήρχε καμία μεγάλη σχολή και πόσοι θα πηγαίναν και στο σχολείο; Αν σήμερα οι περισσότεροι είναι εγράμματοι, τότε ξέρανε γράμματα, ένα 2% του πληθυσμού και πόσα γράμματα; Όχι κανονικά. Στοιχειωδώς να διαβάζουν. Και λέω και πολλά με το 2%. Ναι, αλλά όταν θέλανε να βρουν ένα παιδί να το μάθουν να διαβάζει ένα παπαδάκι να μπορεί να διαβάζει τις ιερές γραφές, τα κείμενα;
Ο παπάς πώς θα διαβάσει στη λειτουργία η οποία γινόταν πάντα στην πρωτότυπη γλώσσα άρα στα αρχαία; Πώς θα διάβαζε από ένα βιβλίο αν δεν ήξερε γραφή και ανάγνωση; Πού θα τον έστελναν; Μα δεν είχαν λεφτά να τον στείλουν σε μια πόλη. Άρα, λοιπόν τι γινόταν; Απλά στην εκκλησία ο παπάς μάζευε κάποια παιδάκια του χωριού για να μπορούν να διαβάσουν και τους μάθαινε την αλφαβήτα. Δε χρειάζεται πολύ φαντασία. Εκ των υστέρων αυτό το βάφτισαν κρυφό σχολείο πως τάχα δεν το ξέραν οι Τούρκοι και κρυβόντουσαν, και διάφορα τα οποία εξάπτουν τη φαντασία των ιδεόληπτων εθνομανών. Έχουν δίκιο οι επικριτές αυτού του μύθου. Άλλο αν αυτοί για δικούς τους λόγους πάνε να χτυπήσουν ένα εθνικό σύμβολο. Γιατί οι μεν είναι παράφρονες και λένε τα δικά τους, οι δε θέλουν πάλι έναν διεθνισμό. Πώς θα χτυπήσεις το ελληνικό; Πώς θα χτυπήσεις την ελληνική παιδεία; ».
Μπορείτε να παρακολουθήσετε την εκπομπή του Ήρκου Αποστολίδη παρακάτω:
You are currently viewing a placeholder content from YouTube. To access the actual content, click the button below. Please note that doing so will share data with third-party providers.
Διαβάστε κι άλλα άρθρα που αγαπήσαν οι αναγνώστες μας:
- Δε χρειάζονται τέλειοι γονείς, χρειάζονται … – Ο Ματθαίος Γιωσαφάτ και το έλλειμμα συναισθηματικής παρουσίας
- Νίκος Καζαντζάκης: Θα ‘ρθει η στιγμή που ο φόβος θα…
- Όταν μιλούν άσχημα για σένα, ο Πλάτωνας σου δίνει αυτή την απάντηση
- Το πιο σημαντικό βιβλίο του Φρόυντ σε 19 φράσεις: «Οι άνδρες δεν είναι ευγενικά πλάσματα που θέλουν να…»
- Τι σημαίνει η λέξη «τζιβαέρι»; – Η πιο τρυφερή λέξη που δε λέμε πια
- Κάφκα: «Αν βρεις κάποιον που σε κάνει να χαμογελάς μην…»
- Έρμαν Έσσε: «Τα γηρατειά υποτιμούνται μόνο όταν θέλουν να …»
