Ποια ήταν η λακωνική φράση των Σπαρτιατών που σταμάτησε μια ολόκληρη αυτοκρατορία ;

Στα χρονικά της ιστορίας, ορισμένες στιγμές απαθανατίζονται όχι από μεγάλες μάχες ή μνημειώδεις κατακτήσεις αλλά από μερικές προκλητικές λέξεις, κοφτερές σαν σπαθιά που αντηχούν μια θέση μέσα στον κόσμο.

Μια τέτοια στιγμή συνέβη στην Αρχαία Ελλάδα όταν η Σπάρτη, γνωστή για τους πειθαρχημένους πολεμιστές της και το αυστηρό πνεύμα της έστειλε μια συνοπτική αλλά και βαθυστόχαστη απάντηση στον βασιλιά Φίλιππο Β’ της Μακεδονίας. Μια μοναδική φράση που όχι μόνο αντήχησε στο βάθος της ιστορίας αλλά άλλαξε βαθιά την πορεία της.

Ήταν γύρω στο 346π.Χ. και ο Φίλιππος, πατέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, επέκτεινε ταχύτατα τη Μακεδονική Αυτοκρατορία του σε όλη την Ελλάδα. ΄Εχοντας υποτάξει τη μία πόλη μετά την άλλη, ο Φίλιππος ήταν πρόθυμος να θέσει υπό την κυριαρχία του τους περήφανους Σπαρτιάτες.
(Διαβάστε το υπόλοιπο άρθρο παρακάτω)

Μέγας Αλέξανδρος: 6 λόγοι για τους οποίους δεν έχουμε βρει ακόμα τον τάφο του

Στέλνοντας ένα μήνυμα στην Σπάρτη, όπου έλεγε τα εξής:

«Αν εισβάλω στη Λακωνία, θα σας διώξω.

Οι Σπαρτιάτες, που φημίζονταν για το λακωνικό τους πνεύμα και τη γενναιότητά τους δεν δίστασαν, η απάντησή τους ήταν μοναχά μια λέξη «Αν».

Πίσω από αυτή τη μοναδική συλλαβή κρύβονταν αιώνες σπαρτιατικής υπερηφάνειας, πειθαρχίας και ανυποχώρητου θάρρους. Η Σπάρτη αρνήθηκε να παραδοθεί, επιλέγοντας την αντίσταση αντί την υποταγή, ανεξάρτητα από τη διαφαινόμενη απειλή.

Εντυπωσιασμένος από την τόλμη τους, ο Φίλιππος αποφάσισε τελικά να μην εισβάλλει. Η Σπάρτη παρέμεινε ανίκητη, διατηρώντας την υπερηφάνεια και την αυτονομία της μέσα στο σαρωτικό κύμα της μακεδονικής κατάκτησης.

Ωστόσο, η ιστορία είχε τις ειρωνείες της. Δεκαετίες αργότερα όταν η περσική απειλή εμφανίστηκε και πάλι, η Σπάρτη απείχε από τη συμμετοχή της στην πανελλήνια εκστρατεία του Αλεξάνδρου επιλέγοντας για άλλη μια φορά να μείνει μόνη της. Η απόφασή αυτή απομόνωσε πολιτικά την Σπάρτη, σηματοδοτώντας την αρχή της παρακμής της. Η σφοδρή ανεξαρτησία της Σπάρτης που συμβολίζεται από το προκλητικό «Αν», έγινε η δόξα της αλλά και η αχίλλειος πτέρνα της.

Ο Αλέξανδρος μετά τη νίκη του στη μάχη του Γρανικού το 334π.Χ, τίμησε την ενότητα των ελληνικών κρατών στέλνοντας 300 περσικές ασπίδες στην Αθήνα με μια επιγραφή: «Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες, πλην Λακεδαιμονίων…», με αυτό τον τρόπο ο Αλέξανδρος υπογράμμισε μέσα στην ιστορία την απουσία της Σπάρτης από τη συλλογική προσπάθεια της εκστρατείας.

Αναλογιζόμενος την ακλόνητη, τραγική υπερηφάνεια της Σπάρτης, ο Έλληνας ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης απαθανάτισε τη μοναδική μοίρα της στο προτελευταίο δημοσιευμένο ποίημα του «Στα 200 π.Χ.»:

«Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων–»

Μπορούμε κάλλιστα να φανταστούμε
πως θ’ αδιαφόρησαν παντάπασι στην Σπάρτη
για την επιγραφήν αυτή. «Πλην Λακεδαιμονίων»,
μα φυσικά. Δεν ήσαν οι Σπαρτιάται
για να τους οδηγούν και για να τους προστάζουν
σαν πολυτίμους υπηρέτας. Άλλωστε
μια πανελλήνια εκστρατεία χωρίς
Σπαρτιάτη βασιλέα γι’ αρχηγό
δεν θα τους φαίνονταν πολλής περιωπής.
Α βεβαιότατα «πλην Λακεδαιμονίων».

Είναι κι αυτή μια στάσις. Νιώθεται.

Έτσι, πλην Λακεδαιμονίων στον Γρανικό·
και στην Ισσό μετά· και στην τελειωτική
την μάχη, όπου εσαρώθη ο φοβερός στρατός
που στ’ Άρβηλα συγκέντρωσαν οι Πέρσαι:
που απ’ τ’ Άρβηλα ξεκίνησε για νίκην, κι εσαρώθη.

Κι απ’ την θαυμάσια πανελλήνιαν εκστρατεία
την νικηφόρα, την περίλαμπρη,
την περιλάλητη, την δοξασμένη
ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμιά,
την απαράμιλλη: βγήκαμ’ εμείς·
ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας.

Εμείς· οι Αλεξανδρείς, οι Αντιοχείς,
οι Σελευκείς, κι οι πολυάριθμοι
επίλοιποι* Έλληνες Αιγύπτου και Συρίας,
κι οι εν Μηδία, κι οι εν Περσίδι, κι όσοι άλλοι.
Με τες εκτεταμένες επικράτειες,
με την ποικίλη δράση των στοχαστικών προσαρμογών*.
Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά*
ως μέσα στην Βακτριανή την πήγαμεν, ως τους Ινδούς.

Για Λακεδαιμονίους να μιλούμε τώρα!»

Έτσι οι Σπαρτιάτες δίδαξαν στον κόσμο ένα διαχρονικό μάθημα: μερικές φορές η ιστορία δεν περιστρέφεται γύρω από μεγάλους στρατούς ή περίπλοκες στρατηγικές, αλλά από το θάρρος που κρύβεται πίσω από μια μόνο λέξη. Το ηθικό δίδαγμα; Φυσικά οι δύο ισχυρές θέσεις του τότε κόσμου. Τον κόσμο του Αλεξάνδρου: εξάπλωση, διεκδίκηση ενός νέου κόσμου, διατήρηση του «ελληνικού» μέσα στους αιώνες μέσω της παγκοσμιοποίησης και τον κόσμο των Σπαρτιατών: απομόνωση, τη διαφύλαξη της παραδοσιακής της ανεξαρτησίας και της ιδιαίτερης ταυτότητάς της, αρνούμενη κάθε μορφή εξωτερικής κυριαρχίας, πολιτισμικής αλλοίωσης.