«Ν’ αγαπάς την ευθύνη να λες: «Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω.» Με τη φλεγόμενη αυτή προσταγή του, ο Νίκος Καζαντζάκης συμπυκνώνει τη βαθύτερη ρίζα της παρουσίας μας προτείνει μια σχέση έρωτα με τον κόσμο, όπου η ανάληψη βάρους μετατρέπεται σε δημιουργική ορμή, το «τώρα» παύει να είναι στάσιμο νερό και γίνεται άξονας επιλογής και πράξης.
Η ψυχανάλυση θα συμφωνούσε ότι το τίμημα της γνήσιας εγγύτητας με το παρόν είναι υψηλό. Ο Φρόυντ παρατηρούσε πως οι περισσότεροι «δεν θέλουν στ’ αλήθεια την ελευθερία, γιατί η ελευθερία συνεπάγεται ευθύνη και οι περισσότεροι φοβούνται την ευθύνη». Η φυγή από τη στιγμή η αναβολή, ο περισπασμός, η απώθηση του «ενοχλητικού» σήματος, γίνεται έτσι άμυνα απέναντι στη δική μας ελευθερία.
Ο υπαρξισμός αναλαμβάνει το νήμα: ο Σαρτρ ονομάζει τον άνθρωπο «καταδικασμένο να ‘ναι ελεύθερος» ρίχνεται στον κόσμο δίχως να τον έχει επιλέξει, κι όμως φορτώνεται εξ ολοκλήρου την ευθύνη κάθε πράξης ή αποχής του. Η αποφυγή του παρόντος, επομένως, δεν είναι παρά απόπειρα διαφυγής από την ίδια μας την οντολογική συνθήκη.
(Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο παρακάτω)
Ο Βίκτορ Φρανκλ, σμιλεμένος από το όριο του ανθρώπινου πόνου, υπενθυμίζει ότι η ελευθερία χωρίς ευθύνη εκφυλίζεται σε αυθαιρεσία γι’ αυτό ήθελε απέναντι στο Άγαλμα της Ελευθερίας να εγερθεί ένα Άγαλμα της Ευθύνης. Με άλλα λόγια, η παρούσα στιγμή αποκτά νόημα μονάχα όταν την κατοικούμε ως απάντηση σ’ ένα κάλεσμα που μας υπερβαίνει.
Στην κλινική πράξη ο Irvin Yalom δείχνει πως καμιά θεραπευτική αλλαγή δεν συμβαίνει όσο ο άνθρωπος αρνείται την προσωπική του συμμετοχή στα γεγονότα της ζωής του η «υιοθέτηση ευθύνης» είναι το σημείο στο οποίο ο χρόνος από κυκλικός γίνεται γραμμικός, οδηγώντας από το παράπονο στην πράξη.
Στο πεδίο της σχέσης, ο Έριχ Φρομ ορίζει την ώριμη αγάπη ως συνειδητή απόφαση, φροντίδα και κυρίως υπευθυνότητα χωρίς αυτήν, η αγάπη διολισθαίνει σε φευγαλέα συγκίνηση, ακριβώς όπως η ζωή διολισθαίνει σε στείρα αναβολή όταν λείπει η ανάληψη βάρους.
Ο Άλμπερτ Μπαντούρα προειδοποιεί ότι σε μαζικά ή ψηφιοποιημένα πλαίσια η ευθύνη διαχέεται και εξατμίζεται όταν «όλοι» είναι υπεύθυνοι, τελικά «κανείς» δεν είναι. Στην εποχή της συνεχούς σύνδεσης το πρώτο ρήγμα από το οποίο διαφεύγει η παρουσία μας είναι η ακριβής αίσθηση ότι «εγώ φταίω».
Ακόμη κι εκεί που η γλώσσα δεν λέει ρητά «ευθύνη», ο Χάιντεγκερ υποδεικνύει ότι το Dasein γίνεται αυθεντικό μόνον όταν «επιλέγει τον εαυτό του»∙ δηλαδή, όταν παύει να διαχέεται στο πλήθος και συγκεντρώνει το «Είναι » του στο εκάστοτε παρόν.
Η αυθεντικότητα είναι ευθύνη απέναντι στην ίδια τη δυνατότητα του να είσαι. Έτσι, η προσταγή του Καζαντζάκη είναι ρεαλισμός η αγάπη προς την ευθύνη είναι ο μοναδικός τρόπος να αποφύγουμε τη φυγή από το παρόν χωρίς να μπούμε στη φυλακή του καταναγκασμού. Όταν αποδεχόμαστε ότι «αν δε σωθεί, εγώ φταίω», το σήμερα παύει να είναι ακαθόριστο χρονικό κενό και γίνεται το έδαφος όπου η ελευθερία συναντά τη βούληση, η ενοχή μεταμορφώνεται σε δημιουργική τάση και ο χρόνος σε βήμα αυτοπραγμάτωσης.
Διαβάστε κι άλλα άρθρα που αγαπήσαν οι αναγνώστες μας:
- «Κάνουμε παιδιά για να….» – Οι φιλόσοφοι απαντούν με αφοπλιστική ειλικρίνεια
- Γιωσαφάτ: «Καλή μητέρα είναι αυτή που έχει …» – Μια φράση που σηκώνει συζήτηση
- Έρμαν Έσσε: «Για να βρεις τον εαυτό σου, χρειάζονται 3 πράξεις…»
- Πόση φτώχεια αντέχει ένας λαός πριν ξεσπάσει; Ο Στάινμπεκ είχε ήδη απαντήσει
- Η φράση του Τόλκιν που (εάν τη διαβάσεις) θα σε συνοδεύει για μια ολόκληρη ζωή
- Θεοδωρόπουλος: «Κάθε έθνος έχει τον δικό του Ναρκισσισμό. Εμείς οι Έλληνες τι έχουμε;»
- 30 σπουδαίες συμβουλές του Πλάτωνα: «Αφήστε τους γονείς να κληροδοτήσουν στα παιδιά τους…»
- Η διαδρομή της αυτοεκτίμησης από τον Μπουκάι: «Για να μάθω να εκτιμώ τον εαυτό μου δε φτάνει μόνο να…»
- Όσκαρ Ουάιλντ: «Ο δεσμός κάθε συντροφικότητας, είτε στο γάμο είτε στη φιλία, είναι …»
- «Η μητέρα που προσπαθεί να ελέγξει κάθε πτυχή της ζωής της κόρης της παίρνει…» – Το βιβλίο που μίλησε σε χιλιάδες γυναίκες
- Σταμάτα να φοβάσαι τα γηρατειά – O Σοπενχάουερ θα σου αλλάξει γνώμη
- Winnicott: «Αν οι μητέρες καλούνται να κάνουν αυτό ή εκείνο χάνουν την …»
- Το «Κρυφό Σχολειό» είναι μύθος και αυτά είναι τα 10 πραγματικά σχολεία που «έσωσαν» τα γράμματα
- Ο Καρλ Γιούνγκ είχε προειδοποιήσει πως θα ‘ρθει μια εποχή που οι γονείς θα μεγαλώνουν παιδιά για να …
