Τι θα γινόταν αν η μνήμη δεν ήταν απλώς μια καταγραφή του παρελθόντος μας αλλά η ίδια η δομή του εαυτού μας και τι θα γινόταν αν η φιλία ήταν η εύθραυστη σκαλωσιά που κρατάει όλα αυτά ενωμένα;
Ο Μίλαν Κούντερα εξερευνά έναν κόσμο όπου τα παλιά ρομαντικά ιδανικά, η πίστη, η φιλία ακόμη και η αλήθεια δεν είναι πλέον δεδομένα αλλά αμφισβητούνται, αναστέλλονται ή απλά εξαφανίζονται.
Μέσα από τη φωνή του Ζαν – Μαρκ, ο συγγραφέας μας προσφέρει μια ήσυχη καταστροφική συνειδητοποίηση: ότι δε ζούμε πλέον σ’ έναν κόσμο όπου η φιλία μπορεί να αποδειχθεί στις μεγάλες δοκιμασίες των πεδίων μάχης και των μονομαχιών.
Η φιλία που κάποτε ήταν ιερή και υπεράνω όλων των ιδεολογιών είναι πλέον ένα λείψανο νοσταλγικά αναζητούμενο και κυνικά αμφισβητούμενο. Κάποτε ήταν ένας δεσμός ισχυρότερος από τις ιδεολογίες και τις θρησκείες. Τί είναι όμως σήμερα;
(Διαβάστε το λογοτεχνικό απόσπασμα που θα σας ταρακουνήσει παρακάτω)
Μίλαν Κούντερα: «Ο έρωτας αρχίζει από τη στιγμή που μια γυναίκα εγγράφεται …στην ποιητική μας μνήμη»
«Ταυτότητα» – Μίλαν Κούντερα.
Εκείνη τη στιγμή κατάλαβα το μοναδικό νόημα της φιλίας έτσι όπως τη ζούμε σήμερα», είπε ο Ζαν–Μαρκ στη Σαντάλ.
«Η φιλία είναι απαραίτητη στον άνθρωπο για την καλή λειτουργία της μνήμης του.
Το να θυμόμαστε το παρελθόν μας, το να το κουβαλάμε πάντοτε μαζί μας, είναι ίσως ο αναγκαίος όρος για να διαφυλάξουμε, όπως λέμε, την ακεραιότητα του εγώ μας.
Για να μη συρρικνωθεί το εγώ μας, για να διατηρήσουμε τον όγκο του, πρέπει να ποτίζουμε τις αναμνήσεις σαν τα λουλούδια στη γλάστρα, κι αυτό το πότισμα απαιτεί τακτική επαφή με τους μάρτυρες του παρελθόντος, δηλαδή με τους φίλους.
Οι φίλοι είναι ο καθρέφτης μας• η μνήμη μας• το μόνο που απαιτούμε από αυτούς είναι να γυαλίζουν κάπου κάπου τον καθρέφτη για να μπορούμε να κοιταζόμαστε μέσα.
Εμένα όμως σκασίλα μου τι έκανα στο γυμνάσιο! Αυτό που ήθελα πάντα, από τότε που ήμουν πολύ νέος, από τότε που ήμουν παιδί ίσως, ήταν τελείως διαφορετικό: τη φιλία σαν κάτι που υψώνεται πάνω από όλες τις άλλες αξίες. Μου άρεσε να λέω: μεταξύ αλήθειας και φίλου επιλέγω πάντοτε τον φίλο. Το έλεγα σαν πρόκληση, αλλά το σκεφτόμουν σοβαρά. Σήμερα ξέρω ότι το αξίωμα αυτό είναι ξεπερασμένο. Μπορεί να ίσχυε για τον Αχιλλέα, το φίλο του Πάτροκλου, για τους σωματοφύλακες του Αλέξανδρου Δουμά, ακόμα και για τον Σάντσο Πάντσα, που ήταν πραγματικά φίλος με τον αφέντη του, παρ’ όλες τις διαφωνίες τους. Δεν ισχύει όμως πια για μας. Έχω γίνει τόσο πεσιμιστής, που σήμερα είμαι έτοιμος να προτιμήσω την αλήθεια αντί για τη φιλία.
Για μένα η φιλία ήταν απόδειξη ότι υπάρχει κάτι πιο ισχυρό από την ιδεολογία, από τη θρησκεία, από το έθνος. Στο μυθιστόρημα του Δουμά οι τέσσερις φίλοι βρίσκονται συχνά σε αντίθετα στρατόπεδα, αναγκασμένοι να χτυπηθούν μεταξύ τους. Αυτό όμως δε χαλάει τη φιλία τους. Δεν παύουν να αλληλοβοηθιούνται, κρυφά, με πανουργία, χλευάζοντας ο καθένας την αλήθεια του στρατοπέδου του. Έβαλαν τη φίλια τους πάνω από την αλήθεια, από το σκοπό, από τις διαταγές των ανωτέρων, πάνω από το βασιλιά, πάνω απ’ τη βασίλισσα, πάνω από τα πάντα».
Ο Δουμάς έγραψε την ιστορία των σωματοφυλάκων με απόσταση δύο αιώνων. Άραγε αισθανόταν ήδη νοσταλγία για τον χαμένο κόσμο της φιλίας; Ή μήπως η εξαφάνιση της φιλίας είναι πιο πρόσφατο φαινόμενο;»
«Δεν μπορώ να σου απαντήσω», του είπε η Σαντάλ. «Η φιλία δεν είναι πρόβλημα των γυναικών.»
«Τί εννοείς;»
«Αυτό που εννοώ. Η φιλία είναι πρόβλημα των αντρών. Είναι ο δικός τους ρομαντισμός. Όχι ο δικός μας.»
Ο Ζάν–Μάρκ ήπιε μια γουλιά κονιάκ, έπειτα ξαναγύρισε στις σκέψεις του: «Πώς γεννήθηκε ή φιλία; Σίγουρα σαν συμμαχία μπροστά στις αντιξοότητες, συμμαχία χωρίς την όποια ο άνθρωπος θα ήταν άοπλος απέναντι στους εχθρούς του. Ίσως δεν έχουμε πια ζωτική ανάγκη από μια τέτοια συμμαχία».
«Εχθροί θα υπάρχουν πάντοτε.»
«Ναι, αλλά είναι αόρατοι και ανώνυμοι. Η δημόσια διοίκηση, οι νόμοι. Τί να σου κάνει ο φίλος όταν αποφασίζουν να χτίσουν αεροδρόμιο μπροστά στα παράθυρά σου ή όταν σε απολύουν; Αν σε βοηθήσει κανείς, θα ‘ναι πάλι κάποιος ανώνυμος και αόρατος, μια οργάνωση κοινωνικής αρωγής, μια ένωση για την υπεράσπιση των καταναλωτών, ένα δικηγορικό γραφείο. Καμιά δοκιμασία δεν μπορεί πια να επιβεβαιώσει τη φιλία. Δεν προσφέρεται πια η ευκαιρία να ψάξεις τον πληγωμένο φίλο σου στο πεδίο της μάχης, ούτε να τραβήξεις το σπαθί για να τον υπερασπιστείς απ’ τους ληστές. Περνάμε τη ζωή μας χωρίς μεγάλους κινδύνους, αλλά και χωρίς φιλία.»
Διαβάστε περισσότερους λογοτεχνικούς θησαυρούς παρακάτω:
- Ο Καβάφης είχε προειδοποιήσει: «Θα ‘ρθει ο καιρός που…»
- Τι χάνουμε κάθε φορά που ερωτευόμαστε, σύμφωνα με τον Γιανναρά;
- Σκέφτεσαι υπερβολικά; Ο Ντοστογιέφσκι μάς λέει πως η υπερανάλυση οδηγεί…
- Μάγια Αγγέλου: «Ξεκινήστε να μιλάτε στους ανθρώπους αντί να…»
- Γιάννης Ρίτσος: «Κοριτσάκι μου, θέλω νὰ…» – Ένας πατέρας γράφει για το παιδί του
- «Μη δίνεις στα παιδιά σου τα καλύτερα πράγματα, δώσε τους …» – Τι έλεγαν παιδοψυχολόγοι και στοχαστές;
- Ο Πλάτων είχε προβλέψει την εποχή μας: «Καταλήγεις να σε κυβερνούν…»
- Όλα όσα νιώθεις τη Μεγάλη Εβδομάδα, τα έχει ήδη γράψει η Δημουλά
- 15 αποφθέγματα για να ξαναβρείς τον εαυτό σου όταν όλοι σε έχουν χάσει
- Οι αλήθειες του Γιωσαφάτ: «Σήμερα τα παιδιά είναι στερημένα, επειδή οι μητέρες τους…»
- Το βιβλίο που άλλαξε τη ζωή του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες (αξίζει να το διαβάσεις)
- Άλαν Πόε: «Όλα τα βάσανα προέρχονται από τη…»
