Ο Επίκτητος γεννήθηκε πριν από περίπου 2.000 χρόνια στην Ιεράπολη (σημερινό Παμούκαλε της Τουρκίας) σε μια πλούσια οικογένεια ως σκλάβος.
Ο ιδιοκτήτης του, ο Επαφρόδιτος, του έδωσε την άδεια να ακολουθήσει φιλελεύθερες σπουδές, και έτσι ανακάλυψε τη φιλοσοφία μέσω του στωικού Μουσώνιου Ρούφου, ο οποίος έγινε δάσκαλος και μέντοράς του.
Ο Επίκτητος απέκτησε την ελευθερία του λίγο μετά το θάνατο του αυτοκράτορα Νέρωνα και συνέχισε να διδάσκει φιλοσοφία στη Ρώμη για σχεδόν 25 χρόνια. Αυτό διήρκεσε μέχρι που ο αυτοκράτορας Δομιτιανός εξόρισε όλους τους φιλοσόφους της Ρώμης. Ο Επίκτητος κατέφυγε στη Νικόπολη της Ελλάδας, όπου ίδρυσε μια σχολή φιλοσοφίας και δίδαξε μέχρι το θάνατό του.
Μετά το θάνατο του Επίκτητου, ο Λουκιανός μας λέει ότι κάποιος αγόρασε το πήλινο λυχνάρι του για 3.000 δραχμές. Παραδόξως, αυτό το λυχνάρι αναφέρεται αργότερα και από τον Τζέιμς Τζόις. Αλλά τι ήταν αυτό που έκανε το λυχνάρι τόσο ξεχωριστό; Ο Επίκτητος δίνει ένα σημαντικό στωικό μάθημα όταν λέει: «Κρατώ ένα σιδερένιο λυχνάρι δίπλα στους οικιακούς θεούς μου και, όταν άκουσα θόρυβο στο παράθυρο, έτρεξα κάτω. Βρήκα ότι το λυχνάρι είχε κλαπεί. Σκέφτηκα ότι ο άνθρωπος που το έκλεψε δεν είχε κανένα παράλογο κίνητρο. Και λοιπόν; Αύριο, λέω, θα βρεις ένα πήλινο. Πράγματι, ο άνθρωπος χάνει μόνο αυτό που ήδη έχει».
Η ισχυρή και ευρεία επιρροή του Επίκτητου είναι εμφανής σε πολλές περιπτώσεις. Στο έργο «Στοχασμοί», ο Μάρκος Αυρήλιος ευχαριστεί τον δάσκαλό του, τον Ιούνιο Ρουστικό, που τον γνώρισε στον Επίκτητο. Είναι πιθανό ο Ρουστικός να παρακολούθησε τις διαλέξεις του Επίκτητου και να μεταβίβασε τις σημειώσεις του στον Μάρκο. Ωστόσο, είναι πιο πιθανό ο Μάρκος να διάβασε τις ευρέως διαδεδομένες σημειώσεις της μαθήτριας του Επίκτητου, της Αρρίας.
Ο Τζέιμς Στοκντέιλ, αιχμάλωτος πολέμου στο Βιετνάμ για πάνω από επτά χρόνια, αποδίδει στον Επίκτητο το ότι του έδωσε ένα πλαίσιο για να αντέξει τα βασανιστήρια στα οποία υποβλήθηκε.
Καθώς ο Στοκντέιλ ήταν δεμένος με αλυσίδες στα πόδια, θυμήθηκε το ανάπηρο πόδι του Επίκτητου, το οποίο πιθανότατα είχε σπάσει ο δάσκαλός του, αν και αυτό δεν είναι σίγουρο.
Έτσι λοιπόν, πάντα επιστρέφουμε σ’ αυτούς που μας μύησαν στη ζωή και μας έδωσαν τα «φάρμακα» τους για να την αντέχουμε.
(Διαβάστε το λογοτεχνικό απόσπασμα παρακάτω)
Επίκουρος: «Το να αρκείται κανείς σ’ αυτά που έχει, το θεωρώ πολύ…»
Απόσπασμα από το έργο του Επίκτητου «Διατριβαί» – Η ηθική φιλοσοφία αναζητεί τους αυτόνομους βηματισμούς της. Σε απόδοση και σχόλια των: Ι.Σ. Χριστοδούλου, Δ.Ν. Ιωαννίδου, Μ.Γ. Μπίλα. Εκδόσεις ΖΗΤΡΟΣ.
Σε ποια πράγματα πρέπει να ασκείται αυτός που περιμένει να προοδεύσει και ότι παραμελούμε τα πιο σπουδαία. Τρεις είναι οι τομείς, στους οποίους πρέπει να εξασκηθεί αυτός που θέλει να γίνει καλός και άξιος άνθρωπος αυτός που αφορά στις επιθυμίες και τις αποστροφές, ώστε ούτε, όταν επιθυμεί, να αποτυγχάνει, ούτε, όταν αποστρέφεται, να καταλήγει σ’ αυτό που αποφεύγει αυτός που αφορά στις επιλογές και τις αρνήσεις και γενικά το καθήκον, ώστε να ενεργεί μεθοδικά, λογικά, όχι αδιάφορα ο τρίτος αφορά στην αποφυγή της εξαπάτησης και την αδιατάρακτη βεβαιότητα της κρίσης, και, γενικά, τις συγκαταθέσεις. Ο πιο σημαντικός απ’ αυτούς, και με τη μεγαλύτερη βαρύτητα, είναι αυτός που αφορά τα πάθη γιατί το πάθος γεννιέται μόνο όταν α- αποτυγχάνει η επιθυμία ή όταν η αποστροφή καταλήγει σ’ αυτό που προσπαθεί να αποφύγει. Αυτός είναι που φέρνει τις ταραχές, τις ανησυχίες, τις ατυχίες, τις συμφορές· αυτός και τους θρήνους, τους σπαραγμούς, τους φθόνους, που κάνει τους ανθρώπους φθονερούς, ζηλότυπους πάθη με τα οποία δεν μπορούμε ν’ ακούσουμε καν τη λογική.
Δεύτερος είναι αυτός που αφορά το καθήκον γιατί δεν πρέπει να είμαι απαθής σαν ανδριάντας, αλλά να διατηρώ τις φυσικές και τις επίκτητες σχέσεις ως ευσεβής, ως γιος, ως αδελφός, ως πατέρας, ως πολίτης.
Τρίτος είναι αυτός που ανήκει σ’ αυτούς που ήδη προοδεύουν και αφορά τη σιγουριά για τα ίδια αυτά ζητήματα, ώστε ούτε και στον ύπνο του να μην ξεφύγει από κάποιον ανεξέταστη καμιά περαστική εντύπωση, ούτε όταν είναι μεθυσμένος ή μελαγχολεί. Αυτό είναι λέει κάποιος πάνω από μας. Οι τωρινοί όμως φιλοσοφοί αφήνουν τον πρώτο και το δεύτερο τομέα και καταγίνονται με τον τρίτο με δίσημους συλλογισμούς, με συλλογισμούς που καταλήγουν σε συμπέρασμα με ερωταποκρίσεις, με υποθετικούς, με Ψευδομένους. Γιατί πρέπει, λέει, ακόμα κι όταν κάποιος ασχολείται μ’ αυτά τα ζητήματα, να εξασφαλίσει το ανεξαπάτητο.
Ποιος; Ο σοφός. Εσένα, λοιπόν, αυτό σου λείπει; Τα άλλα τα τελειοποίησες; Δεν εξαπατάσαι όταν πρόκειται για ένα μικρό κέρμα; Αν δεις ένα ωραίο κοριτσάκι, αντιστέκεσαι στην εντύπωση; Αν κληρονομήσει ο γείτονάς σου, δε δαγκώνεσαι; Τώρα δε σου λείπει τίποτε άλλο, εκτός από τη σιγουριά στην κρίση; Δύστυχε, αυτά εδώ τα μαθαίνεις τρέμοντας και αγωνιώντας μήπως κάποιος σε περιφρονήσει, και ρωτώντας μήπως κάποιος μιλάει για σένα.
Κι αν έρθει κάποιος και σου πει ότι «σε μια κουβέντα για το ποιος από τους φιλοσόφους είναι ο καλύτερος, κάποιος, που ήταν εκεί, είπε ότι μόνο ένας είναι φιλόσοφος, «ο τάδε», γίνεται η ψυχούλα σου από έναν πόντο δυο μέτρα. Κι αν άλλος παρών πει «ανοησίες δεν αξίζει ν’ ακούς τον τάδε γιατί, τι ξέρει; Μόνο τις πρώτες αρχές κατέχει και τίποτε παραπάνω», εξίστασαι, χλωμιάζεις, αμέσως φωνάζεις «θα του δείξω εγώ…».
Διαβάστε κι άλλα άρθρα που αγαπήσαν οι αναγνώστες μας:
- Πόση φτώχεια αντέχει ένας λαός πριν ξεσπάσει; Ο Στάινμπεκ είχε ήδη απαντήσει
- Η φράση του Τόλκιν που (εάν τη διαβάσεις) θα σε συνοδεύει για μια ολόκληρη ζωή
- Θεοδωρόπουλος: «Κάθε έθνος έχει τον δικό του Ναρκισσισμό. Εμείς οι Έλληνες τι έχουμε;»
- 30 σπουδαίες συμβουλές του Πλάτωνα: «Αφήστε τους γονείς να κληροδοτήσουν στα παιδιά τους…»
- Η διαδρομή της αυτοεκτίμησης από τον Μπουκάι: «Για να μάθω να εκτιμώ τον εαυτό μου δε φτάνει μόνο να…»
- Όσκαρ Ουάιλντ: «Ο δεσμός κάθε συντροφικότητας, είτε στο γάμο είτε στη φιλία, είναι …»
- «Η μητέρα που προσπαθεί να ελέγξει κάθε πτυχή της ζωής της κόρης της παίρνει…» – Το βιβλίο που μίλησε σε χιλιάδες γυναίκες
- Σταμάτα να φοβάσαι τα γηρατειά – O Σοπενχάουερ θα σου αλλάξει γνώμη
- Winnicott: «Αν οι μητέρες καλούνται να κάνουν αυτό ή εκείνο χάνουν την …»
- Το «Κρυφό Σχολειό» είναι μύθος και αυτά είναι τα 10 πραγματικά σχολεία που «έσωσαν» τα γράμματα
- Ο Καρλ Γιούνγκ είχε προειδοποιήσει πως θα ‘ρθει μια εποχή που οι γονείς θα μεγαλώνουν παιδιά για να …